Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Hitz lauzkoetatik, 50 Bizentaren liburukoen berdinak dira, baina bizkaieraz
(1.etik 51.era, 18.a ez baitu Bizentak ematen). Ikusi dugunez, Altzibarrek uste du
egiletza ezin zaiola Bizentari soilik egotzi, baina nik 50 alegia horiek Bizentaren
izenean ipini ditut, beraren izenean argitaratu baitziren.
Beraz, Basozabalen eskuizkribuko hitz lauzko hamar alegia soilik jarri ditut Juan
Antonioren izenpean: 18. alegia eta 52.etik 60.era bitartekoak. 18. alegiaren iturria
Isopete da, eta 52-60 bitartekoena, Fedro. Juan Antoniok berak adierazi zuen,
Basozabalen eskuizkribuan ageri denez, 52.a eta 53.a Fedrorenak zirela.
Hitz neurtuzko hamar alegiak, bestalde, Basozabalen eskuizkribuan “Ensayo de
la Poesía bascongada en algunas Fábulas” 31 izenburupean bildurik agertu ziren. Hamar
alegietatik bi dira ordura arte argitaratu gabeak. Bi horietatik bat Juan Antoniok
asmatutakoa da, “Azerija ta eperra” 32 hain zuzen, eta besteak, “Basauntza eta idijak”,
Fedro du iturri.
4) Fábulas en dialecto vizcaino (c. 1840/1907-1909). Zabalaren eskuizkribua.
Pariseko Liburutegi Nazionalean dago. Julio Urkixok RIEVen bi sortatan argitaratu
zuen, 1907 eta 1909an. Guztira, hamaika alegia eta bi aldaera dira Juan Antonio
Mogelenak, Zabalak berak hala adierazita. Hitz neurtuzkoak dira denak.
Zabala moldatzaile izan zen ustea ibili da ikertzaileen artean. Zelaietaren ustez,
esate baterako, “Zabala-k, gehienetan, Mogel-ena jaso baino gehiago beste versio bat”
eman ohi digu (in Zabala, 1986: 23). Altzibarrek, antzera (in J.A. Mogel, 1995: 30):
“Zabala eta Uriarteren bildumetan datozen Mogelen alegi hauek Uriarte eta Zabalaren
moldaerak dira eta ezin dira hartu Mogelek bere eskuz idatziak balira bezala”. Alegia
horietatik hiru dira ordura arte jaso gabekoak: bat Samaniegorena da; beste biak
hibridoak dira.
5) Poesía Bascongada. Dialecto Vizcaino (c. 1856/1987). Uriarteren
eskuizkribua. Arantzazuko artxiboan dago. Jon Kortazar eta Miren Billelabeitiak edizio
31 Adiskideen Elkartean argitaratu nahi izan zituen alegiak izenburu berean bildu zituen.
32 “Azerija ta eperra” alegiak, hala ere, badu antzik Esopo 180, Isopete III-8, Samaniego IV-14
eta La Fontaine II-15ekin, baina oso aldatua dago. Mogelek berak dio “de nueva invención” dela
(Basozabal, 1808: 62, in J.A. Mogel 1995: 154). Gainera, Manterolak dioskunez, “el escritor bizcaino ha
hecho su versión con la libertad suficiente para que merezca ser considerada como original” (1880, serie
III, “I. Poesías alegóricas”, 72). Eta, Altzibarrek, azkenik, “Juan Antonio Mogelen buruko edo jator (...),
asmatua” dela (1992: 186).
146