Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
Bere asmoa txalogaŕi dala be, aŕotz ipuiñok bere erara josi ta eusko-gogoz
aberastu ta edertasun-txinpartez apaintzean, etzan goi-goiko maiĺaraño igon. Itz-joskera
baldana, irudipen eratsia (1954: 439).
Kontuan hartu behar da Onaindiak hitz horiek idatzi zituen garaian indar handia zutela,
artean ere, Altuberen arau sintaktikoek.
Marivi Unamunoren ustez, Archuk ez zuen helburu literariorik izan.
Itzulpenaren literaltasunarengatik atera zuen ondorio hori: “hizkuntzak konparazio bidez
irakastea eta irakurtzen irakastea gai atseginak aukeratuz izan zitezkeen bere nahiak” (in
Agirreazkuenaga et al., 1991: 109).
Zabalkundea
Manterolak Archuren alegia batzuk sartu zituen, beste euskalkietako
itzulpenekin batera, Cancionero Bascon (1878): “Esne salzalia eta kotchia”, “Oxoa eta
achuria”, “Hacheria eta akherra” eta “Belia eta hacheria”, hain zuzen ere.
Archuren liburuak edizio bakarra izan du, 1990ean Euskal Editoreen Elkarteak
berrargitaratu zuen arte. Ricardo Gómezek prestatutako edizio horrek euskarazko
alegiak bakarrik jaso zituen eta frantsesezko alegiak baztertu. Archuren euskal alegien
iruzkina egin zuen Gómezek, sakon eta zorrotz, filologiaren ikuspuntutik. Noizean
behin frantsesezko testua hizpidera ekarri zuen, itzulpen kontuak argitzeko.
Testu mailako azterketa
Sinesmenak. Kristauentzako egokitzeak ditugu, batez ere. Adibide honetan,
Jainkoari egotzi behar zaio gauzen arrazoia, ez naturari:
Le Chêne un jour dit au Roseau :
Vous avez bien sujet d’accuser la Nature…
Lf 64
Kanaberari haritzak
Behin erran zion :
Ezteizu zuri Gainkoak
Eman sortze eta indar hon... Ar 91
Beste honetan, berriz ere, nahiago du Jainkoa aipatu frantsesezko metonimia
erabili baino.
…que peut-il faire,
Que de prier le Ciel qu’il vous aide en ceci? Lf 254
Zer eghin ahal dezake,
Othoitze baizik Jainkoari? Ar 213
Honako honetan, ikono kristaua –gurutzea– hobiaren materiaren ordez:
…il grava sur leur marbre
Ce que je viens raconter. Lf 442
…haien kurutze gainean
Nik hemen dudana erran. Ar 235
199