Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
ARCHU, Jean Baptiste (1848). Choix de fables de La Fontaine traduites en vers
basques par J.-B. Archu Instituteur. La Fontainaren aleghia-berheziak, neurthitzez
franzesetik uskarara itzuliak. La Reole : Pasquieren moldeteghian.
[“Belia eta Hacheria” Lf I-2. “Ighela Idia bezain handi jin nahi dena” Lf I-3. “Bi
Mandoak” Lf I-4. “Oxoa eta Hora” Lf I-5. “Biga, Ahunza eta Ardia Lehoarekin” Lf I-6.
“Hiriko Arathoa eta Kampoko Arathoa” Lf I-9. “Oxoa eta Achuria” Lf I-10. “Haritza eta
Kanabera” Lf I-20. “Konseillua Arathoek etchekirik” Lf II-2. “Oxoa minzo Hacheriaren
kontra Tchiminoaren aitzinian” Lf II-3. “Lehoa eta Elchoa” Lf II-9. “Lehoa eta Arathoa” Lf
II-10. “Urzoa eta Inhurria” Lf II-12. “Erbia eta Ighelak” Lf II-14. “Oillara eta Hacheria” Lf
II-15. “Khamelia eta Makhilak igherikan” Lf IV-10. “Herioa eta Egurkaria” Lf I-16.
“Alderdiak eta Sabela” Lf III-2. “Oxoa Arzainturik” Lf III-3. “Hacheria eta Akherra” Lf III-
5. “Emaztiak eta Kochelua” Lf VIII-6. “Hacheria eta Mahaxak” Lf III-11. “Arzaina eta
haren arres Saldoa” Lf IX-19. “Oxoak eta Ardiak” Lf III-13. “Oxoa eta Zikoina” Lf III-9.
“Hacheria eta Zikoina” Lf I-18. “Oxoa, Ahunza eta Ahuinia” Lf IV-15. “Zamaria
Orkhatzaz mendekatu nahian” Lf IV-13. “Arrain tchipia eta Aranzaria” Lf V-3. “Hacheri
buztan mutza” Lf V-5. “Axoa eta haren bi Neskatoak” Lf V-6. “Zamaria eta Oxoa” Lf V-8.
“Laboraria eta haren Semeak” Lf V-9. “Mendia haur Minetan” Lf V-10. “Oillo urhe
araultze errulia” Lf V-13. “Hartza eta bi Lagunak” Lf V-20. “Bi Zorroak” Lf I-7. “Esne
salzalia eta Kotchua” Lf VII-9. “Zamaria eta Astoa” Lf VI-16. “Alhargunxa gaztia” Lf VI-21.
“Nekezalea eta Sughea” Lf VI-13. “Ihiziak izurriaz eri” Lf VII-1. “Arathoin mundia utzi
duena” Lf VII-3. “Ilhainxa eta Erresinola” Lf IX-18. “Zia eta Khuia” Lf IX-4. “Tchiminoa eta
Gathua” Lf IX-17. “Zapataina eta Diruduna” Lf VIII-2. “Ghizon zaharra eta hirur Muthil
gaztiak” Lf XI-8. “Erzo bat eta Zuhur bat” Lf XII-22. “Bi Adichkidiak” Lf VIII-11.]
Kritika
Kritiken artean, aldekoak dira gehienak; badu Archuren lanak, hala ere,
gaitzesleren bat edo beste.
Lehen lerroko idazletzat jo zuen Hiribarrenek Euskaldunac poema luzean (1853:
156): “Eskaldunen lorea, Archu Chuberoco, / Luma eta bihotzez lehena lerroco /...”.
Abbadie, Salha, Baratzabal eta beste izan zituen Hiribarrenek, zuberotarren artean,
kantagai.
Adituen artean, itzulpena goi mailakoa zelako ustea zebilela adierazi zuen
Francisque Michelek. Edozein modutan, idazkera bitxia gertatu zitzaiela, zubereratik
aldendu eta beste euskalkietara labain egin zuen neurrian:
Les connaisseurs s’accordent à placer très-haut cette traduction, tout en
regrettant que l’auteur, au lieu de s’en tenir à l’ancienne orthographe et au dialecte
suletin, ait cru devoir puiser dans les autres et employer une façon d’écrire bizarre
(Michel, 1857: 522).
197