Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Prosa aszetikoari lotua egon zen alegien erabilera. Tresna erretoriko soil izateari
utzi, eta autonomia irabazten hasiko zen mogeldarren ekimenez. Lehendabiziko maila
dugu, hortaz, Axularren eta Tartasen erabilera. Prosa narratiboa garatzeko ezinbesteko
pausoak, Lasagabasterren hipotesiak iradokitzen digunez:
120
A mí se me ocurre pensar, como hipótesis que debería ser verificada con
trabajos monográficos sobre el tema, que en ese proceso lento en la literatura vasca que
va de la prosa ascética a la prosa narrativa, la fábula podría ser vista como una especie
de mediación, tanto en el nivel formal como en el temático.
En lo formal, porque la estructura literaria de la fábula descansa sobre
elementos de naturaleza narrativa –personajes, acción…– y en lo temático por el fuerte
didactismo que inspira en la fábula el desarrollo de la acción, orientada en todos los
casos a la justificación y explicitación de la moraleja final (2005: 156-157).
Mogeldarrena, zeharo autonomoa, hurrengo maila.
VI.2. Euskal alegiagintzaren jaiotza
Euskal alegiagintza, literatura-genero autonomo gisa, Bizenta Mogelen eta osaba
Juan Antonioren eskutik etorri zen, XIX. mendearen hasieran. Euskal alegiagintzak,
baina, hezkuntzaren bidetik irabazi zuen autonomia hura.
Ilustratuen kezka nagusietako bat hezkuntza izan zen. Eten egin behar zen
iluntasunaren eta ezjakintasunaren aroa eta, horretarako, herri xehea hezi egin behar zen
Zientzien eta Letra Onen bidez. Ongizatea, ilustratuentzat, horrenbestez, hezkuntza
publikoan oinarritzen zen. Horrela, ondare intelektuala belaunez belaun garatutako
heziketa-prozesutzat jotzen badugu, Barnouw-ek dioskun modura (1992: 12), argi utzi
behar da Ilustrazioa gune erabakigarria izan zela prozesu horretan.
Ondo dakigunez, adiskideen Elkartearen eta Bergarako Erret Mintegiaren
itzalean hazi zen Ilustrazioa Euskal Herrian. Xabier Munibe Peñafloridako kondearen
ekimenez sortu ziren Elkartea 1763an, eta Mintegia 1776an.
Euskal Herriko Adiskideen Elkartearen araudi behin betikoa 1771.ean onartu
zuen Carlos III.ak. Araudi horretan, lau batzordetan banatu zen Elkartearen lana:
“Comisión primera de Agricultura y Economía Rústica... Comisión segunda de Ciencias
y Artes utiles... Comisión tercera de Industria y Comercio... Comisión quarta de
Historia y Buenas Letras, cuyo objeto será la ilustración y cultura del publico”
(Estatutos, 1985: 8). Aldarrikapen programatiko horren bidez ikusten da euskal