Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Arrienek (ibidem: 8) eta bestek (Intxausti, 1990: 140; Torrealdai, 1997: 105),
nabarmendu zuten bezala, Euskal Pizkundeko kultura-susperraldiak zuzenean eragin
zien haur literaturari eta liburu didaktikoen garapenari.
Hegoaldean ez ezik, Iparraldean ere mamitu ziren euskaltzaletasuna eta kulturaeta
didaktika-kezka. Izan ere, lehenengo Mundu Gerraren ostean, 1921. urtean,
Ustaritzen, gazte multzo bat bildu zen zerbait egin nahiz euskal kulturaren alde: Barbier,
Apeztegi, Elissalde, Dassance, Souberbielle anaiak, Garmendia eta beste. Horien artean,
Oxobi. Besteak beste, Gure Herria aldizkaria sortu zuten gazte horiek beren lanak eta
kezkak agertzeko (Haritxelar, in Moulier, 1966: 8).
Berriki, Xabier Hiriartek “Uztaritzeko Eskola” izena 72 jarri zion gazte talde
horri, nonbait Sarako Eskolako idazle-taldeak izan zituen irizpide berdintsuak atzeman
zizkiolako-edo. Izan ere, Sarakoek bezala, Uztaritzeko idazle haiek helburu bikoitza
izan zuten: ideologia nahasmenaren ondorioz, kristau ideologia finkatu nahi izan zuten
eta euskal zaletasuna iratzarri. Helburu horietaz gainera, beste ezaugarri bat ere izan
zuen talde hark: didaktismoa (in Moulier, 2003: 8-9).
Gogora dezagun, baita ere, tartean, urte gogorrak izan zirela euskararentzat,
euskal liburuentzat eta, oro har, euskaldunen antolamendu politikoarentzat. Debekuen
bidez 73 eragotzi ziren euskara eta euskal liburugintza 74 , bai Primo de Riveraren
diktaduraren garaian (1923-1930), baita faxisten altxamenduaren eta Espainiako
gerraren ostean ere.
Horrenbestez, alegia eta alegialari asko ditugu Euskal Pizkundean: egoera
soziopolitikoak eragin zuen kultura-susperraldiaren eraginez, Pizkundearen
hastapenetatik XX. mendeko bigarren hamarkadara arte; eta, baita ere, irakurgai-liburu
eta material didaktikoak sortu beharraren beharrez, euskal hezkuntza hasi berriaren
testu-gosea ase zedin, Pizkundearen azken hamarraldietan.
72 “Gizaldi gaztea” ere esan izan zaio (Lourdes Otaegik, “Poesia Vasca del siglo XX”n).
73 Katixima euskaraz erakusteko debekua (1902), Iparraldean. Frantziako Errepublikako
Irakaskuntza Publikoko eta Arte Ederretako Ministroak zabalduriko zirkularra (1925), lehen hezkuntzan
frantsesa ez besteko hizkuntzak eta dialektoak erabiltzea baztertu zedin adoretzen zuena (Torrealdai,
1998: 49-50; 74-77).
74 Espainiako Gobernuak, 1925ean, Erret-Ordena baten bidez, gaztelaniaz ez beste idatzitako
liburu guztiak erretiratzea agindu zuen. Litekeena da horixe izatea Joseba Altunaren Ume euzkaldunen
laguna irakurgai-liburua erretiratzeko arrazoia. Izan ere, Haur liburuen erroldako ohar batek honela dio:
“libro de lectura para los niños de las escuela. Edición destruida posteriormente por la Diputación de
Bizkaia” (1987: 20).
224