Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
tchostatzeko, / Menturaz hen skolatzeko. / Tchostatzia, / Skolatzia / Hanitz alditan / Ber
thokietan / Egoten dia.” (1848: 7). Horazioren esakun famatua dugu poematxoaren
mamian: ‘tchostatzia’ eta ‘skolatzia’ elkarren eskutik, Ars poeticako “instruire aut
delectare” hura, azken batean.
Liburu bereko “Aitzin-beghia”-n bere helburuen berri eman zigun Archuk: “ene
lehen atsia izan da Franzia guziak alxatzen duen gizon horen ohizpenaren alxatzia
Uskal-herriaren erdian; bigarrena aldiz, (...), holaxet franzes minzajia ikhas ahal dezeten
aisago” (ibidem: 9-11). Bi helburu, beraz: alegialari frantsesaren ospea Euskal Herrian
zabaltzea, bata; euskal herritarrek frantsesa erraz ikasteko bitarteko egokia eskaintzea,
bestea.
Archuk legeak ipinitako helburua bete zedin argitaratu zituen alegiak, eta berenberegi
aipatu zuen legeak zertara behartzen zituen irakasleak, horrela argitalpenaren
beharra justifikatzeko:
Erranen daute, arauz, Errearoaren 1833 eta 28-ko legheak zabaldu duela muga
berribat ikhastarzunari, eta uskal-herriko ikhaserazlek behar dutela bere skolierer
franzesa erakutzi (ib.:11).
Frantsesa irakasteko behar hura behin eta berriz agertu zuen sarreran:
Frantzian nahi bada sorthurik diren, badire hanitz Bortu iphar aldeko izkerrian
zoinek bere anaien, bere aitzindarien minzagia enthelegatzen eztutenak. Nolaz hori? -
Zeren eztuten bi minzagetan izkiribaturik diren libururik (ib.).
Eta geroago ere bai:
Uskal-herriko haurrek beharlukete, hola da ja ene ustea, habil-enekinkobat,
gramatikabat, zoinekin ikhas ahal dezen berek Franzes hitzkuntza. Gramatika hori haur
hoien eskuetara hel artino, uste dut aleghia igorten deitzedan hoiek aisaeraziren dereiela
Franzesaren ikhastia (ib.: 13).
Alegien hizkuntza aztertu zuen Ricardo Gómezek, eta ondorioztatu zuen
Iparralde guztiko eskoletan ulertua eta zabaldua izateko asmoa izan zuela Archuk:
Espero zitekeen Altzurukuko maisuak zubereraz idatziriko itzulpena laga
ziezagun: baina [...] Archuk lan honentzako barreiatze asmoak Zuberoatik at ere
kokatzen zituen, Iparralde guztiaren haur-eskoletan alegia. Ziuraski, xede horrek
eraginda burutu zuen itzulpena, zuberera ardatz hartu bazuen ere, beste euskalkitako
hitzak eta bereziki adizkiak erantsi baitzituen (1990:15).
Testua hedatzeko asmo hori, frantsesa ahalik eta umerik gehienengana zabaltzea
baino ez zen, euskarazko testua praktikan frantsesa ikasteko bitartekari huts besterik ez
baitzen. Liburua ele bitan argitaratu izana, hau da, testua euskaraz ere argitaratu izana,
195