Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
Idazteko zaletasuna dela eta, baditu beste lan batzuk Ipui onac alegia-liburuaz
gainera. Esaterako, Gabonetaco cantia Vizcaitar guztientzat (1819). Itzultzaile ere
jardun zuen: Espaiña’ko Gotzai-buruaren Artzai idazkia (1820) euskaratu zuen. Eta
testu-zuzentzaile ere bai, Ulibarri arabarraren laguntzaile hain zuzen, haren testuak
orrazten ibili baitzen (Altzibar, 1982: 462; Kaltzakorta, 1992: 5-6).
Nolanahi den, apaltasun zintzoz, seguru asko emakume-kondizioak eraginda
bere burua gutxietsi beharrez, berretsi egin zuen egiletza (1804: 16):
Arbezate bada Euscaldunac, nescacha baten emaitza, edo presente au. Gauza
onic badago, esandezatela iñorena dala, ez nerea; oquerric badacuste egotzi nere gañera;
berdin arteac ez du emango sagarric.
Idatzi, eta euskaraz idatzi behar zelako kontzientzia argia izan zuen Bizentak.
“Adigarria” oharreko hitzak, lekuko:
Ai baleude aitatu ditudan becelaco jaquitunac, Samaniego ta Renteria Euscaldun
euscarara eman batzuec! Beste egunic ecusico luque gure Poesiac, edo versoguintzac.
Asi bear da ta jarraitu, aurreratuco bada (ibidem: 89).
Handiki baten semeari, Victor Muniberi, eskaini zion alegia-liburua Bizentak.
Beste alegialari batzuen eskaintza-ereduari jarraitu zion horretan azkoitiarrak. Antzeko
edukiak dituzte, esaterako, La Fontainek Monseigneur le Dauphini idatzitako eskaintzak
(1668) eta Bizentarenak. Frantziako Dofinak, Louis XV.a gerora, 7 urte inguru zituen,
eta Victor Munibek, 6 inguru. Xabier Munibe Adiskideen Elkartearen sortzailearen
biloba zen Victor, gerora Peñafloridako X. kondea eta, Bizenta Mogelen hitzei
erreparatuz gero, literatura eta musika maite zituzten sendi batean hazi zen:
...zu cera guciz Ipui zalea. (...). Leiatzen cera ceu ere buruz icasten, ta besteai gero
contatzen. (...). Arquituco dezu canta gaitzat catu eizariaren Ipui zortzicoan berariz
ipiñia. Badezu norc zortzico berri bat soñuan atera, ta irutzen bazera zure arreba
gaztecho aitatu ditudanequin, cein ederqui irtengo duen catuaren zortzicoac. Aita jaunac
biolinarequin laguntzen dizutela! (1804: 7-8)
Eskaintzaren goiburuan Don Victor Munibe ta Aranguren egon arren, beste
jende mota bat zebilkion Bizentari buruan. Izan ere, gaztetxoentzat eta nekazarientzat
atondu zituen alegiak:
Ipuioc atera nai ditut gaztecho, ta necazarientzat, edo Bizcaian esan oi dan
becela, nequezaleentzat (ibidem: 1).
Kezka soziala bazuela erakusten du horrek, garaiko ilustratuek heziketa gizarte
klase apaletara zabaltzeko erakutsi zuten kezka bera, hain zuzen. Erabaki horrek
125