Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
ITURRIAGA, Agustin Pascual (1842). Fábulas y otras composiciones en verso
vascongado, dialecto guipuzcoano: con un diccionario vasco-castellano de las
voces que son diferentes en los diversos dialectos. Donostia: Ignacio Ramón
Barojaren moldiztegia.
[“Aceria eta Olloa” Sam III-5. “Chacur biac” Sam IX-3. “Errementaria eta Zacurra”
Sam I-9. “Catu biac” Sam VII-9. “Hitz ontzia” Sam III-15. “Otsoa eta Arcomea” hibri. “Eche
arratoya eta Soro arratoya” Sam I-8. “Esnesaltzallea” Sam II-2. “Astoa, eta Cherria” Sam I-
1. “Berritsua” Sam II-12. “Abereac izurriarequin” Sam III-2. “Chicharra eta Chingurria”
Sam I-2. “Iguelac erregue escatcen” Sam II-16. “Asto buru gogorra” Sam II-3. “Belea eta
Aceria” Sam V-9. “Ollarra eta Aceria” Sam IV-14. “Auntzac eta aquerrac” Sam II-19.
“Leoia eta Chimuac” Sam I-12. “Euliac” Sam I-11. “Suguea eta Necazaria” Sam II-7.
“Arrantzalea eta arraia” Sam II-9. “Leoia zarrez iltcen” Sam III-4. “Artzaia eta Ardiac”
Sam II-4. “Otsoa eta Cigoña” Sam II-6. “Choarrea eta Erbia” Sam II-10. “Iturrico oriña”
Sam I-13. “Suguea eta lima” Sam I-17. “Adisquede bi eta artza” Sam I-19. “Arcumea eta
Otsoa” Sam II-18. “Urdalla eta beste gorputzaren parteac” hibri. “Jaquintsuna eta
necazaria” Sam V-4. “Changurruac” Sam V-7. “Aita bere semeaquin” hibri. “Arratoi eta
sagüen batzarrea” Sam III-8. “Atsoa eta arcacosoa” Sam III-10. “Astoa eta iguelac” Sam III-
12. “Astoa eta Chacurra” Sam III-13. “Erliquidun Astoa” Sam IV-8. “Leoya eta Astoa” Sam
III-14. “Chimua lotsaturic” Sam IV-1. “Jupiter eta Astoa” Sam IV-2. “Medicu itzontzia eta
eria” Sam IV-5. “Mando zamatuac” Sam IV-9. “Aceria eta matsac” Sam IV-6. “Leoia eta
Arratoia” Sam IV-12. “Otsoa eta Artzanora” Sam IX-5. “Mendia aurguiten” Sam II-15.
“Aizcora eta quirtena” Sam IV-16.]
ITURRIAGA, Agustin Pascual (1880). “Fábulas diversas. I. Inéditas de D. Agustin
Iturriaga ”, in Jose MANTEROLA (1981), Cancionero Basco. Poesías en
lengua euskara. Tomo III, 35-70. [1880ko lehen edizioaren edizio faksimilea].
[“Erbiak eta igelak” Sam IV-13. “Leoia eta akerra” Sam IV-15. “Chaberama eta
arranoa” Sam IV-11. “Asto leoi larruz jantzia” Sam V-5. “Oriña eta aiena” Sam IV-7.
“Eiztaria eta zakurra” Sam IV-10.]
Kritika
Euskal literaturaz arduratu diren gehienek eman dute Iturriagaren alegiei
buruzko epaia. Epai gehienak oso aldekoak dira. Lasalaren iritzia lehenengoetakoa
dugu:
Dedicóse á verter en admirable verso bascongado églogas de Virgilio y fábulas
de Samaniego y de Iriarte, añadiendo composiciones propias. La expontaneidad, la
sencillez, la gracia constituyen la excelencia principal de sus versos (1884: 19-20).
Orixek goraipatu egin zuen Iturriagaren alegiagintza:
Ez dirudite itzuliak, euskerara sortuak baino: euskerara ain egokiak daude gure
baserritarrentzat. Gizon ikasia ta jakintsu askia zen, eta alegien eta gainerako poesien
itzulketan ez dugu Iturriaga adinekorik (1927: 213).
177