dogu-turkistan-sempozyumu

Erenkabırga’da Savan ve Manas, daha doğuda Karatav ve Bogda bölgeleridir. 2Bu bölgede Kaba, Buvırşın, Sarsümbe’de Orta Cüz’ün Jedik ve Jantekey boyları;Köktogay ve Şingil bölgesinde Kerey boyunun Karakas ve Molkı kabileleri;Sarsümbe ve Şingil’de Şerüvşi kabilesi; Kaba’da Şubaraygır kabilesi; Jemeney veBuvrıltogay’da Merkit kabilesi yaşar. Altay-Savır ve Maylı-Jayir ile Tarbagatay’ınŞagantogay, Altın Emil bölgesinde Kerey-Jantekey boyunun Barkı kabilesininata toprakları bulunmaktadır. Tanrı Dağları’nın Erenkabırga yamaçlarında veManas-Savan bölgesinde de Kerey boyunun Jantekey-Barkı kabileleri ve Naymanlarile diğer Kazak kabileleri yaşarlar. Doğu Türkistan Kazaklarının yaşadığıAltay, Tarbagatay ve Tanrı Dağları’nın ortasında yer alan Jungariya Çölü (çukuru)ile İli Ovası bu bölgenin tahıl deposu, meyve bahçesi, maden havzası, petrol denizive özellikle Altay bölgesi altın ve uranyum gibi kıymetli madenler cenneti olarakadlandırılır. Cungarya Çölü’nün kuzeyinde 12 ayrı koldan gelerek birleşen İrtişNehri, Tarbagatay’ın güneyindeki Emil Nehri ve Tanrı Dağları’nın kuzeyindekiManas Nehri ile; İli bölgesini sulayan Tekes, Kas ve Künes nehirleri bulunmaktadır.Doğu Türkistan’daki Kazakların çoğunluk olarak yaşadığı bölge olan İli KazakOtonom Oblastı’nın yüz ölçümü 884.800 kilometrekaredir. Başka bir ifade ileDoğu Türkistan’da Kazakların yaşadığı bölgenin yüz ölçümü bile bugünkü Türkiyetopraklarından daha büyüktür. İli olarak anılan bu bölgedeki nüfus ise beşmilyondan daha azdır. 3Asırlardan beri Orta Asya’nın bu bölgesinde geleneksel hayatlarını sürdürengöçebe Kazaklar için geçen 20. asır önemli değişiklikler, mücadeleler, acılar vetrajedilerle dolu bir dönem olarak tarihe geçmiştir. Doğu Türkistan Kazakları arasında20. asrın başlarında giderek artmaya başlayan huzursuzluklar, merkezî Çinidaresinin bölgesel valilerinin kontrolü arttırmaya çalışmaları sonucu gelişmiştir.20. asırda, Doğu Türkistan’da genel vali olarak görev yapan Çinli valilerden birincisiYang Zengxin (1912-1928), ikincisi Jin Shuren (1928-1933) ve üçüncüsü veen kanlı zalimi ise Sheng Shicai (1933-1944)’dir. Bu valilerin döneminde DoğuTürkistan’daki Kazaklara giderek artan oranda vahşet uygulanmıştır. Çinli idarecileringerek vergi olarak gerek siyasi ve askerî baskı rejimleri kurarak uyguladıklarımezalim sonucu, Kazaklar daha önceki huzurlu ortamlarını kaybetmişlerdir. Baskıcıidarecilerin zulmüne itiraz eden Kazak ileri gelenleri ise insanlık ayıbı olaraktarihe geçen vahşet metotlarıyla cezalandırılmışlardır.11419. asrın sonunda Çin zulmüne karşı ilk mücadeleyi başlatarak 1904 sene-