dogu-turkistan-sempozyumu

20sinde Tibet’te ölen Böke Batur 4 , Doğu Türkistan Kazaklarının mücadele sembolüve adı dilden dile dolaşan kahramanı olmuştur. Böke Batur isminin önemkazanmasına, Çinlilerin ona daha önce görülmemiş derecede zulümle mukabeleetmesi sebep olmuştur. Önceleri Doğu Türkistan’ın merkezi Urumçi yakınlarındakonaklayan göçebe Kazaklardan 4.000 kişilik bir grupla Tibet bölgesine gidenBöke, hastalanarak ölmüş ve gömülmüştür. Ancak daha sonra Çinliler tarafındanBöke’nin cesedi mezardan çıkarılmış ve başı bedeninden ayrılarak Urumçi’ye gerigetirilip burada bir caddede, bir kazığın ucunda sergilenmiştir.Çin valiliğinin benzer bir mezalimi Altay bölgesinin Sarsümbe şehrinde, 1929senesinde yaşanmıştır. Altay ile Urumçi arasında Çin mezalimine karşı mücadeleeden Kerey-İyteli boyundan Zuvha Batur 1929 senesinde katledilir ve başıSarsümbe şehrindeki Kara Köprü’de bir kazığın ucunda umuma sergilenir. Yine1931 senesinde yayladan erken indiği ve başka bir yere göçeceği şüphesiyle Kerey-Jantekey-Bazarkul boyunun lideri Jantaylak da öldürülür. Bu olaydan sonra Bazarkulboyunun bir diğer lideri Zayıp, 1.000 aileyle beraber önce Bogda bölgesineoradan da Barköl’e göç eder. Doğu Türkistan Kazaklarının Altay bölgesindekiasilzadelerinden Şerifhan Töre, 5 1933 senesinde Altay bölgesindeki Kazak ilerigelenleriyle beraber Çin valiliğine karşı mücadele başlatır. Diğer taraftan DoğuTürkistan’ın Uygur liderlerinden Hoca Niyaz ve Yolbars Beg yolbaşçılığında ÇinliMüslümanların da katılımıyla 1931 senesinde Doğu Türkistan’ın güney bölgelerindede mücadele başlatılmıştır. Barköl ve Kumul bölgesindeki bu mücadeledeKerey-Jantekey-Tasbiyke boyunun lideri Elip Kamısbayoglu; Hoca Niyaz, Yolbarsve Döngen lider Macunying yolbaşçılığındaki mücadeleye büyük ve küçükbaşhayvan yardımında bulunurlar. Elip Kamısbayoglu’nun bu hareketi Urumçi’degöreve gelen Sheng Shicai’nin gazabını celbeder ve Urumçi’den gönderilen askerlerDuvan Hadi’de (Elip Şapkan) oturan Elip Kamısbayoglu’nu evinde boğazlarlarve ailesini ve çevresindeki akrabalarından 60 aileyi de öldürürler. Çinlimezaliminden dolayı Barköl’den Gansu’ya, 1936 ile 1939 seneleri arasında kaçanKazakların toplam sayısı 12.000 civarındadır.20. asırda 1930’lu yıllara kadar bu faciaları yaşayan Kazaklar, liderlerine yapılanbu zulme tepki göstererek Doğu Türkistan’dan güneye, Tibet bölgesine doğruhareket ederler ve ilk kafile 1941 senesinde 3.000 kişilik bir grupla Hindistan’a ilticaetmek mecburiyetinde kalır. Bu mülteci Kazakların liderleri de vaktiyle kendievlerinde Çinliler tarafından aileleriyle birlikte katledilen Elip Kamısbayoglu’nun115