dogu-turkistan-sempozyumu

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىبېسىم ۋە زوراۋانلىق سىياسىتى،‏ شۇنداقلا كۈنسېرى ئېشىپ بېرىۋاتقان ئىنسانههقلىرى دەپسهندىچىلىكلىرى توغرىسىدا ئامېرىكىنىڭ ئاغزىنى تۇۋاقلاشقاتىرىشتى.‏ خىتاي ئاخباراتلىرىدىمۇ مۇشۇ ئىستراتېگىيهنى چۆرىدىگهن هالدا:‏‏”مۇسۇلمان ئۇيغۇرلار“،‏ ‏”ئۇيغۇر تېرورىستلار“،‏ ‏”جىهاد“،‏ ‏”شهرقىي تۈركىستان“‏دېگهندەك سۆز ئاتالغۇلار پات پات قوللىنىلىشقا باشلىدى.‏ ئامېرىكا ئافغانىستاندائېلىپ بارغان ‏”رادىكال ئىسلامچى تېرورىست“‏ ئوۋىدا بهزى ئۇيغۇرلارنىڭمۇگۋانتاناموغا ئېلىپ كېتىلىشى خىتاينىڭ قوڭچىلاپ كۈلۈشىگه سهۋەب بولدى.‏خىتاي هاكىمىيىتى ‏”تېرورىزم“‏ ئۇقۇمىنى كېڭهيتىپ،‏ شۇ دەرىجىگه بېرىپيهتتىكى،‏ قاتىللىق،‏ ئوغرىلىق دېگهندەك ئهدلىي جىنايهتلهرمۇ ‏”تېرور قىلمىشى“‏دەپ قارىلىپ،‏ جىددىي سوتلاش نهتىجىسىدە چىقىرىلغان ئۆلۈم ۋە ئېغىر قاماقجازالىرى ئارقىلىق دەپسهندە قىلىنىۋاتقان ئادىل سوتلىنىش ههقلىرى نهزەردىنساقىت قىلىنىۋاتماقتا.‏شهرقىي تۈركىستاندا ئىرقىي ۋە دىنىي ههق دەپسهندىچىلىكلىرىتۈركىي خهلقلهر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان شهرقىي تۈركىستاندا تۇنجى بولۇپكۆزگه چېلىقىدىغان خىتاي يولسىزلىقى شۇكى،‏ شهرقىي تۈركىستان ١٨٨٤ يىلىئىشغال قىلىنغاندىن كېيىن،‏ تارىخىي ئىسمىنىڭ قوللىنىشى چهكلىنىپ،‏خىتايچه ‏”يېڭى مۇستهملىكه“‏ دېگهن مهنىدىكى ‏”شىنجاڭ“غا ئۆزگهرتىلىشىئىدى.‏شهرقىي تۈركىستاندا پهقهت ئۇيغۇرلارلا ياشىمايدۇ،‏ ئهمما ئۇيغۇرلار نوپۇسنىڭئهڭ كۆپ قىسمىنى تهشكىل قىلىدۇ.‏ ئۇيغۇرلاردىن باشقا خۇي ‏(تۇڭگان)‏ دەپ ئاتالغانمۇسۇلمان خىتايلارنىڭ نوپۇسىمۇ ئاز ئهمهس.‏ ئۇيغۇرلار بىلهن تۇڭگانلار دىنداشبولسىمۇ،‏ ئارىلىرىدىكى مۇناسىۋەت يوق دېيهرلىك ئىكهن.‏ بىر تهرەپتىن خىتايهاكىمىيىتىنىڭ ‏(ئۇيغۇرلارنى چهتكه قېقىپ)‏ دۆلهت ئورگانلىرىغا تۇڭگانلارنىتاللىشى،‏ يهنه بىر تهرەپتىن دۆلهت تهرىپىدىن بېرىلگهن نىسبىي ئهركىنلىككهقانائهت قىلغان تۇڭگانلارنىڭ ههق ۋە ئهركىنلىك تهلهپ قىلىۋاتقان ئۇيغۇرلارنى يالغۇزتاشلاپ قويۇشى،‏ خىتاي هاكىمىيىتىنىڭ ئىشىنى تېخىمۇ ئاسانلاشتۇرۇپ بهرمهكته.‏ههقلىق كۈرەشلىرىدە يالغۇز قالغان ئۇيغۇرلار ئۆزلىرىنىڭ غهربىدىكى ئىرقداشدۆلهت خهلقلىرى بىلهن ئالاقه باغلىغان هامان،‏ بۇ ههقلىق تهلهپلىرى ‏”تاشقى218