dogu-turkistan-sempozyumu

eylik sisteminin parçalanması gerekiyordu. Ancak diğer bütün büyük değişimoperasyonları gibi, yeni sisteme sosyal entegrasyonun sağlanmasında birçok sıkıntıve engelle karşılaşılmıştı. Yeni modernleşme hareketleri, köylülerin üzerinebastığı zemini kaydırdı. Böylece büyük bir köylü grubu işsizliğin pençesine düştü.Bunların büyük bir çoğunluğu şehirlere hücum etti ve rızıklarını kazanacaklarıişler aramaya başladı. Artık ulusal iktisadın ağırlık merkezi şehirler olmuştu.Öte yandan şehirlerde de meşakkatli bir modernleşme faaliyeti başladı. Şehirlergüzelleştirilmeye, yeniden planlanmaya, eski yerleşim birimlerinin gelişmişlikseviyesine uygun bir şekilde tekrar imarına başlandı. Ancak bazı köylülere eskihayat tarzlarını değiştirmek ve yeniye adapte olmak zor geldi. Ve varoşlar ve arkasokaklar diye adlandırılan yerlerde yaşamayı tercih ettiler. Bu yerleşimler Avrupaşehirlerinin çevresinde ve banliyölerde bulunmaktaydı. İşte tam bu noktada Avrupalıreformistler bu insanları güzellikle veya zorla ikna etme düşüncesini benimsediler.Bunların selameti için, gelecekleri için ve onurlu bir hayata kavuşmalarıiçin yeni sisteme entegre olmaları gerekmekteydi. Şimdi sorumuzu soralım; ÇinDoğu Türkistan’da böyle mi yaptı?Bu araştırmanın yazıldığı tarihe kadar bilinen, Doğu Türkistan şehirlerinde vekasabalarında gerçekleştirilen modernizasyon faaliyetleri Han milletinin gücünü,nüfuzunu, yetkisini ve kapitalini artırmıştır. Bu faaliyetlerden dışlanan Uygur milletiiçin ise aksi bir durum söz konusu olmuştur. Göstergeler, Uygurların, sanayikalkınma planlarından ve bunların getirdiği refahtan pay alamadıklarını ortayakoymaktadır. Bu iktisadi proje tamamen bir Çin projesidir. Şehirlerde yaşayanHan etnik grubunun dışında yerli halk kalkınmadan pay alamamıştır. Şimdi ikincisoruyu sorabiliriz; şehirlere hâkim olanlar Han milletinden olan göçmenler ise butoprakların asıl sahibi olan Uygurlar nereye gitmiştir?Doğu Türkistan coğrafyası geniş bir alana (1,6 milyon km²) sahiptir. Dünyanınen büyük çöllerinden Taklamakan Çölü ve sıra dağlarla kaplıdır. Yerleşimsadece ülke topraklarının %4,5’ine denk düşen 30 su kaynaklarının yakınlarında,vadilerde ve dağ eteklerinde mümkün olmaktadır. Hong Kong, Fransız ModernÇin Araştırmaları Merkezi Direktörü Jean-Françise Huchet’e göre: “Uygur halkıkırsal kesimde sıkışmış kalmıştır. Diğer kesimler petrokimya fabrikalarında ve büyükşirketlerde istihdam edilirken, Uygurlar kendilerini maddi ve manevi açıdantatmin etmeyen tarım sektöründe sıkışıp kalmışlardır.” 31 Bu noktada göstergelerebaktığımızda şehirlerde yaşayanlar ile kırsal kesimde yaşayanların gelir seviyesi68