dogu-turkistan-sempozyumu

1863’te Rus kuvvetlerin saldırısına karşı Hokand, Taşkent ve daha sonra AkMescid’in müdafaası sırasında, Pişkentli Yakup Bey’in kahramanlığı Emir’indikkatini çekmiştir. 10 1864’te, Çin’de Mançu Hanedanı’nın çökmesinden sonrakikargaşada, Kaşgar’da iktidarı elinde bulunduran Kırgız Başkanı Sadık Beg’inbulunduğu bir heyet, Hokand’a müracaat edip eski Hocaların sülalesinden kişileriKaşgar’a göndererek burada mücadele hâlinde bulunan hiziplerin arasınıbulmalarını ve bölgeye barış getirmelerini istemiştir. Yukarıda belirtildiği üzere,Hokand’daki Hocalar ahfadı, daha önce Çin istilaları esnasında bu bölgeye yerleşenlerdir.Görüldüğü gibi, Hocalar dönemi, halkın bîzâr olduğu bir dönem değil,onların ahfadından gelenlerin dahi herkesçe kabul ve itibar gördüğü bir dönemdir.Kaşgar Devleti’nden önceki son Hocalar hâkimiyeti 1826-1840 arasında olup, busırada Hokand Hanı Muhammed Ali’nin (1822-1842) de desteği ile Çin saldırılarınakarşı korunmuştur. Hokand Hanı 40 yıl öncesine kadar bölgede uzun sürebaşarılı bir yönetim kurmuş olan Cihangir Han’ın hayatta kalan tek oğlu BuzurgHan ile birlikte askerî komutan olarak Yakup Bey’i bir miktar askerle bölgeyegönderir. Yakup Bey, Buzurg Han ile 1865’te Kaşgar’ı Çinlilerden alamayıncaiktidarı tek başına eline alır. Taşkent’in Rusların eline geçmesinden sonra bazıHokand kuvvetlerinin de kendisine katılmasıyla düşman püskürtülür ve YakupBey Kaşgar’da kendi yönetimini kurar. 11 Uzun yıllar Ruslarla mücadele etmesineticesi askerî tecrübe sahibi olan Yakup Bey, kısa bir müddet içerisinde sağlambir yönetim kurarak dağınık ve birbirleriyle çarpışan Türk beyliklerini bir yönetimaltında toplamayı başarır.İlk yıllarda hem İngiltere hem de Rusya ticari menfaatleri gereği bedevlet unvanlıYakup Bey’in devleti Kaşgarya’yı tanırlar ve kendisine ticaret heyetleri göndererekanlaşma teşebbüsünde bulunurlar. Fakat İngiltere Bedevlet hâkimiyetinegüvenmez. Özellikle Osmanlı ile aralarındaki sıkı bağdan rahatsız olur. Bu nedenleRusya’nın İli’yi işgal etmesine ses çıkarmaz. Bazı İngiliz belgelerindeki şekliyle,1863 yılında Kaşgar’ın kuzey bölgelerinde yer alan Tungani (Durganî) reislerininÇin yönetimine karşı isyan etmelerine ve 1867 yazında Atalık Gazi’nin 12Altay Dağları’nın kuzey kısmında yer alan Aksu, Turfan, Hoçi ve Karaşehir’i elegeçirmesine göz yumulur. 13Çin’in görünüşteki hâkimi Mançu Hanedanı olup bu hanedanlık da çökmüştür.Atalık Gazi’den önce de bölgede birbiriyle çekişen Türk beylikleri veya merkezdenkopmuş Çinli yöneticiler vardır. Ancak İngilizler her gelişmede kontrolün33