11.07.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ئههمهد ئهمىن داغ ‏(تاغ)‏ / شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىنىڭ ههل قىلىنىشىدا تۈركىيه ۋە ئىسلام دۇنياسىمهركهزلهشتۈردى.‏ بۇ جهرياندا،‏ شهرقىي تۈركىستان زېمىنى ئوتتۇرا ئاسىياغاتۇتىشىپ تۇرىدىغان مۇهىم ئۆتكهل بولغاچقا،‏ بۇ رايونغا قاراتقان خىتاي كۆچمهنسىياسىتى تېخىمۇ كۈچهيتىلدى.‏ سوۋېت ئىتتىپاقىدىن كېيىن پهيدا بولغانئىستراتېگىيىلىك هاڭنى شاڭخهي ههمكارلىق تهشكىلاتى ئارقىلىق تىندۇرماقچىبولغان خىتاي هۆكۈمىتى ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلهتلىرىنىڭ ئىقتىسادىي ۋە سىياسىيمۇقىملىقىغا يار يۆلهك بولۇش سىياسىتى يولغا قويدى ۋە ئىقتىسادىي نوپۇزىنىئاشۇرۇشقا تىرىشتى.‏يهنه شۇ مهزگىللهردىكى سىياسىي مۇقىمسىزلىق ۋەزىيىتىدە بۇ دۆلهتلهردەكۈنسېرى كۈچلىنىپ كېتىۋاتقان ئىسلامىي ئېقىملارنىڭ قانداقلا قىلىپ بولمىسۇنشهرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇرلارغىمۇ تهسىر كۆرسىتىشىدىن خهپسىرىگهنخىتاي هاكىمىيىتى بىخهتهرلىك ۋە ئۇچۇر ئاخبارات ساههلىرىدە ئوتتۇرا ئاسىيادۆلهتلىرىنى مۇۋەپپىقىيهتلىك هالدا ئىندەككه كهلتۈرۈۋالدى.‏ بۇ سهۋەبتىن ئوتتۇرائاسىيادا ياشاۋاتقان نۇرغۇنلىغان كۆچمهن ئۇيغۇر زور قىيىنچىلىققا دۇچ كهلدى.‏ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلهتلىرى دەسلهپته شهرقىي تۈركىستان مۇجادىلىسىگه دۆلهتسۈپىتىدە قۇلاق يوپۇرىۋېلىپ،‏ خهلق ئارقىلىق ياردەم قولىنى سۇنغان بولسىمۇ،‏١٩٩٠ يىللىرىنىڭ ئاخىرىدىن ئېتىبارەن بۇ سىياسهت پۈتۈنلهي خىتاينىڭئارزۇسىغا ماس هالدا يۈرگۈزۈلۈشكه باشلىدى.‏ ئۇيغۇرلارنىڭ خىتاي هۆكۈمىتىگهقايتۇرۇپ بېرىلىشىدىن بۇنى ئوچۇق كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ.‏ ئۆزلىرىنىڭ لىڭشىپتۇرغان هاكىمىيىتىنى ئىسلامىي مۇخالىپهتچىلهردىن قوغداپ قالالماسلىقتىنقاتتىق خهپسىرىگهن بۇ دۆلهتلهر ئۇيغۇرلار ئېغىر خىيانهت قىلىش بهدىلىگهخىتاينىڭ هىمايىسى ئاستىغا كىردى.‏ يهرلىك خهلقنىڭ ئۇيغۇرلارغا بولغانهېسداشلىقى داۋاملاشسىمۇ،‏ دۆلهت سىياسىتىنىڭ تېيىلغاق زېمىنى بۇدۆلهتلهردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ داۋاسىنى ئېغىر دەرىجىدە زەخمىلهندۈردى.‏بۇ نۇقتىدا ‏(ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلهتلىرىگه)‏ ئوخشاش سىياسهت يۈرگۈزگهن ئىرانئىسلام جۇمهۇرىيىتى غهرب دۆلهتلىرى بىلهن بولغان تىركىشىشته خىتاينىڭقوللىشىغا ۋە ئاتوم تېخنىكىسى ياردىمىغا ئېهتىياجلىق بولغانلىقى ئۈچۈن،‏شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىدە ههر تۈرلۈك سىياسهت يولغا قويماقتا.‏ ئىرانمهتبۇئاتلىرىدا ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان ههق دەپسهندىچىلىكلىرى ۋە ئاسىمىلاتسىيهسىياسىتى ههققىدە خىتاي هۆكۈمىتىگه قارشى تهنقىدىي پىكىرلهر بېرىلمىگهننىڭ233

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!