dogu-turkistan-sempozyumu

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىشهرقىي تۈركىستاندىكى يېرىم مۇستهقىللىقنىڭ ههقىقىتىخىتاي ئهسكهرلىرى ١٩٤٩- يىل ١٠- ئاينىڭ ٢٥ كۈنى شهرقىي تۈركىستانغاباستۇرۇپ كىرىپ،‏ ئىشغال قىلدى.‏ شهرقىي تۈركىستاننىڭ پايتهختى ئۈرۈمچىئايرۇدرومىغا ئاياق باسقان گېنىرال ۋاڭ جېن ئۆزىنى قارشى ئالغىلى چىققانلارغا:‏‏”بىز سىلهرنىڭ مېهمانلىرىڭلار،‏ خاتىرجهم بولۇڭلار،‏ بىز ۋەتىنىڭلاردا ئاسايىشئورنىتىلغاندىن كېيىن،‏ قايتىپ كېتىمىز.‏ بۇ،‏ رەئىسىمىز ماۋزېدوڭنىڭ ۋەدىسى“‏دېگهنىدى.‏ ئىشغالىيهتنىڭ ٦ يىلى،‏ يهنى - ١٩٥٥ يىل - ١٠ ئاينىڭ – ١ كۈنى،‏خىتاي هۆكۈمىتى شهرقىي تۈركىستاننى ‏”شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى“‏ نامىدايېرىم مۇستهقىللىقىنى ئىلان قىلىشقا مهجبۇر بولدى.‏ ههممىگه مهلۇمكى،‏ دۇنياخهلقىنىڭ قايسىبىرىگه يېرىم مۇستهقىللىقنىڭ بېرىلگهنلىكىنى ئېلان قىلىش،‏ئۇ خهلقنىڭ دىنى،‏ تىلى،‏ ئۆرپ - ئادىتى،‏ ئۆزىنىڭ بايلىقىدىن ئۆزىلا بههرىمهن بولۇشى،‏مهيلى دۆلهت ئىچى ياكى سىرتىدا بولسۇن،‏ ئهركىن سهپهر قىلىش،‏ ئايلىنىش ۋەيۆتكىلىش ئهركىنلىكنىڭ بېرىلگهنلىكىنى ئېلان قىلغانلىق بولىدۇ.‏ يهنهيېرىم مۇستهقىللىق خىتاينىڭ ئۆزىمۇ قول قويغان ب د ت نىڭ مۇستهقىللىقههققىدىكى:‏ ‏”يېرىم مۇستهقىللىققا ئېرىشكهن مىللهتلهرنىڭ خهلق رايى بىلهنتولۇق مۇستهقىللىق ئېلىش هوقۇقىغا ئىگه“‏ دېگهن قانۇنى تهتبىقلىنىشىكېرەك.‏ئهمىلىيهت شۇكى،‏ شهرقىي تۈركىستاندا يېرىم مۇستهقىللىق پهقهتلاتهتبىقلانمىدى.‏ بهلكى ئۇ دۇنيا خهلقىنىڭ كۆزىنى بوياش ۋە شهرقىي تۈركىستانخهلقىنى ئالداشتىن باشقا بىر نېمه ئهمهس ئىدى.‏ بۇنىڭ نهتىجىسىدە،‏ بۇ شهكلىييېرىم مۇستهقىللىققا قارشى تۇرغان مىڭلىغان ئىنسان تۈرمىلهردە يوقىتىۋېتىلدى.‏هازىرغا قهدەر نهزەربهند قىلىش،‏ قولغا ئېلىش ۋە يوقىتىش قىلمىشلىرى ئۈزلۈكسىزهالدا جارى قىلدۇرۇلماقتا.‏ئازادلىق تهشكىلاتلىرى ۋە خهلقئارادا شهرقىي تۈركىستان خهلقىنىڭ هوقۇقىنىتهلهپ قىلىشتۈركىيه،‏ ئامېرىكا،‏ ياۋرۇپا ۋە ئوتتۇرا ئاسىيادا ئۆزلىرىنىڭ ماددىي ۋە قانۇنىيئىمكانىيهتلىرىدىن پايدىلىنىپ ههرىكهت قىلىۋاتقان،‏ ههرخىل پائالىيهتئۇيۇشتۇرۇپ شهرقىي تۈركىستان خهلقىنىڭ ههقلىرىنى تهلهپ قىلىۋاتقانتۈركىستان تهشكىلاتلىرى ۋە جهمئىيهتلهرنىڭ سانى خېلىلا كۆپ.‏ - ٢٠٠٩ يىل - ٧330