dogu-turkistan-sempozyumu

مۇقهددىمه١٨ ئهسىرنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدىن ئېتىبارەن خىتاي قوشۇنى تهرىپىدىنپات پات ئىستېلا قىلىنغان،‏ ١٩٤٩ يىلى پۈتۈنلهي بېسىۋېلىنغان ۋە ١٩٥٥ يىلى خىتاينىڭ ئاپتونوم رايونى ئېلان قىلىنغان شهرقىي تۈركىستانهېلىمۇههم ئىشغالىيهت ئاستىدا تۇرماقتا.‏ تارىخىي تۈركىستان تۇپراقلىرىدا،‏قهشقهردە،‏ ئۈرۈمچىدە،‏ تۇرپاندا ئىنسانىيهتكه قارشى جىنايهت ئۆتكۈزۈلمهكته.‏٦١ يىلدىن بۇيان،‏ شهرقىي تۈركىستان خهلقىنىڭ ئىنسانىي ههق هوقۇقلىرىدەپسهندە قىلىنماقتا.‏ خىتاي هۆكۈمىتىنىڭ پىلانلىق هالدا ئاققۇن كۆچۈرۈپچىقىشى تۈپهيلىدىن،‏ شهرقىي تۈركىستانلىقلار ئۆز ۋەتىنىدە يۇرتتىن يۇرتقاكۆچۈپ يۈرۈشكه ۋە چهتئهاللهرگه هىجرەت قىلىپ چىقىپ كېتىشكه زورلانماقتا.‏مهجبۇرىي يۈرگۈزۈلىۋاتقان پىلانلىق تۇغۇت سىياسىتى ئارقىلىق تۇغۇلۇشئالدىدىكى بالىلارنىڭ مهجبۇرىي چۈشۈرۈۋېتىش؛ روزا تۇتۇش،‏ مهسجىد جامهلهرگهكىرىشنى مهنئى قىلىش؛ ئوقۇ ئوقۇتۇش،‏ خىزمهتكه ئورۇنلىشىش ۋە سههىيهخىزمهتلىرىدىن پايدىلىنىشقا چهكلىمه قويۇش؛ هاشارغا سېلىش،‏ سۈرگۈنقىلىش،‏ قولغا ئېلىش ۋە بىگۇناه ئاممىنى تۈرمىگه سولاش دېگهندەك قىلمىشلارشهرقىي تۈركىستان خهلقى ئۈچۈن كۈندىلىك تۇرمۇشنىڭ بىر پارچىسىغائايلىنىپ قالدى.‏نهسىلدىن نهسىلگه بېسىم ئاستىدا ياشاۋاتقان بىر خهلقنىڭ هېكايىسى،‏ خهلقئارامۇناسىۋەتنىڭ رېئال سىياسىتى ‏(بولغان شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسى)‏ تهتۈرتهشۋىقات ۋە بۇرمىلاپ كۆرسىتىش تۈپهيلى دۇنيا جامائهتچىلىكىگه يېتهرلىكدەرىجىدە تونۇلمايۋاتىدۇ.‏بۇ كىتاب،‏ شهرقىي تۈركىستان خهلقى تارىختىن بېرى دۇچ كېلىۋاتقان قانۇنسىزقىلمىشلارنى پاش قىلىش؛ شهرقىي تۈركىستاننى ئاممىۋىي تهشكىلاتلارنىڭ تهپتىشخىزمىتىگه ئېچىش؛ شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىنىڭ ههق ۋە ئادالهتنى چىقىشقىلغان هالدا ههل قىلىنىشى ئۈچۈن دۆلهتلىك،‏ ئاممىۋىي،‏ يهرلىك ۋە خهلقئارالىقئورگان تهشكىلاتلارنى بۇ خىزمهتكه داخىل قىلىشنى مهقسهت قىلغان ‏«هۆرشهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنى»نىڭ ماقالىلىرىن تهركىپ تاپقان.‏ تۈركچه،‏ئىنگىلىزچه،‏ ئۇيغۇرچه ۋە ئهرەبچه تىللىرىدا تهييارلانغان ماقالىلارنىڭ شهرقىيتۈركىستان مهسىلىسىنىڭ ههل قىلىنىشى ۋە شهرقىي تۈركىستان مۇجادىلىسىئۈچۈن پايدىلىق بولۇشىنى چىن دىلىمىزدىن ئۈمىد قىلىمىز.‏7