dogu-turkistan-sempozyumu

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىخاتىمهقوشنا رايونلارنى ئۆزئارا بۆلۈشىۋالىدىغان دۆلهتلهرنىڭ تارىخىغا قارايدىغانبولساق،‏ ئومۇمهن بىرىنىڭ يهنه بىرىگه مهلۇم مهزگىل هۆكۈمرانلىق قىلغانلىقىنى،‏كېيىنچه بۇ هۆكۈمرانلىق ئالمىشىپ،‏ يهنه بىرىنىڭ تهختكه چىققانلىقىنىكۆرۈۋالغىلى بولىدۇ.‏ تۈركىستان،‏ خىتاي،‏ رۇسىيه ۋە مۇڭغۇلىيه ئارىسىدىكى بۇتهخت ئالمىشىش ۋەقهلىرىمۇ ئىككى ئۈچ مىڭ يىللىق تارىخ جهريانىدا كۆپ يۈزبهرگهنىدى.‏ مهلۇم مهزگىل هۆكۈمرانلىق قىلغان كۈچ تهشكىلىي جهههتتىكىچىرىكلىك،‏ بوشاڭلىق ۋە زالىملىق تۈپهيلىدىن گۇمران بولاتتى.‏غهربىي تۈركىستان دۆلهتلىرى سوۋېت هۆكۈمىتىنىڭ پارچىلىنىشى بىلهنمۇستهقىل تۈرك جۇمهۇرىيهتلىرىگه ئايلانغان بولسىمۇ،‏ شهرقىي تۈركىستاندىكىخىتاي ئىشغالىيىتى يهنىلا داۋاملاشماقتا.‏ خىتاينىڭ يهرشارىلىشىش يولىداكۈنسېرى ئېشىپ بارغان سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي كۈچى بۇ مۇستهملىكىنىڭ يهنهئۇزۇن مهزگىل داۋاملىشىدىغانلىقىنى نامايهن قىلماقتا.‏ تارىخىي تهجرىبىلىرىگهتايانغان خىتاي هۆكۈمىتى شهرقىي تۈركىستانغا قاراتقان كۆچمه نوپۇسسىياسىتىنى كۈنسېرى كۈچهيتمهكته ۋە بۇ ئارقىلىق شهرقىي تۈركىستاننىڭئېتنىك قۇرۇلمىسىنى پۈتۈنلهي ئۆزگهرتىپ،‏ تۈركلهرنى قايتا باش كۆتۈرەلمهسهالغا چۈشۈرۈپ قويۇشنى پىلانلىماقتا.‏ خىتاي هۆكۈمىتى كۆچمهن سىياسىتىنىئىچكى ئۆلكىلهردىكى ئىشسىزلىق ۋە نوپۇس زىچلىقى،‏ شهرقىي تۈركىستاننىڭزېمىنى كهڭ،‏ نوپۇسى شالاڭ بولۇشىغا باغلىماقتا.‏ ئهمما شهرقىي تۈركىستاننىڭياش قىز يىگىتلىرىنى ئىش تېپىپ بېرىش باهانىسى بىلهن خىتاينىڭ ئىچكىئۆلكىلىرىگه مهجبۇرىي ئېلىپ كېتىۋاتماقتا.‏ 2009 يىلى يازدا يۈز بهرگهن ۋەقهلهرشهرقىي تۈركىستاندىن ئېلىپ كېتىلگهن ئهنه شۇ ‏”ئىشچى قىزلار“غا باسقۇنچىلىققىلىش(لار)‏ بىلهن باشلاندى.‏ئىشغالىيهت دەۋرىنىڭ ئاچقۇچلۇق ئىسمى بولغان ئهنگىلىيه گهرچه نۇرغۇنمهسىلىلهردە رۇسىيه ۋە خىتاي بىلهن توقۇنۇشۇپ تۇرسىمۇ،‏ شهرقىي ياكى غهربىيتۈركىستان خهلقىنىڭ مۇستهقىللىقىنى هېچقاچان قوللىمىدى،‏ بهلكى بۇلارنىڭخىتاي ۋە رۇس هاكىمىيىتى تهرىپىدىن ئىشغال قىلىنىشىغا ههمدەم بولدى.‏ههم چار رۇسىيهنىڭ غهربىي تۈركىستاننى ئىشغال قىلىشى،‏ ههم چار پادىشاهدەۋرىدىن كېيىن چىققان ئىچكى ئۇرۇش مهزگىلىدە تۈركلهرنىڭ مۇستهقىللىقىنى50