dogu-turkistan-sempozyumu

دوت.‏ در.‏ ئهركىن ئهمهت / شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىنىڭ خهلقئارالىق مهتبۇئاتلاردا ئهكس ئېتىشى ۋە تهتۈر تهشۋىقات مهسىلىسىتېخىمۇ ئېشىپ،‏ رابىيه قادىرنىڭ ئۆز ئىنىسى مۇههممهد قادىرغا تېلېفون قىلىپ،‏٥ ئىيۇل ۋەقهسىنى كهلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى يازدى.‏خىتاي ئاخباراتى ‏”ههقىقىي ئههۋالنى دۆلهت ئىچى ۋە سىرتىغا ئهكسئهتتۈرمهسلىك سىياسىتى“نى شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىدە قاتتىقئىجرا قىلدى.‏ شهرقىي تۈركىستاندا يۈرگۈزۈلىۋاتقان بېسىم سىياسىتى،‏ خىتايهۆكۈمىتى تهرىپىدىن ١٩٨٠ يىللىرى يولغا قويۇلغان ‏”(ئاخباراتتا)‏ ئوچۇق ئاشكارا بولۇش قارارى“‏ سايىسىدا چهتئهاللهرگه ئاشكارىلىنىپ قېلىشقا ۋە چهتئهلئاخباراتلىرىدىن ئورۇن ئېلىشقا باشلىدى.‏ بۇنىڭغا،‏ ١٩٩٧ يىل ٢ ئاينىڭ ٥ كۈنى،‏ شهرقىي تۈركىستاننىڭ غۇلجا شههىرىدە يۈز بهرگهن مۇنداق بىر ۋەقه مىسالبولالايدۇ:‏ قهدىر كېچىسىنى ئۆيىدە ئىبادەت بىلهن ئۆتكۈزۈۋاتقان كىشىلهر ساقچىلارتهرىپىدىن قولغا ئېلىنىپ،‏ ساقچىخانىدا قىيىن قىستاق بىلهن ئۆلتۈرۈۋېتىلدىۋە جهسهتلىرى ئۆيلىرىگه تاپشۇرۇپ بېرىلدى.‏ بۇنىڭدىن خهۋەر تاپقان خهلق دەرغهزەپبولۇپ،‏ كوچىدا يىغىلىشقا باشلىدى.‏ ئۆلتۈرۈلگۈچىلهرنىڭ ئائىله ئهزالىرى ۋە بىرتوپ كىشى ئهرز قىلىش مهقسىتىدە هۆكۈمهت بىناسىغا قاراپ يول ئالدى.‏ كىشىلهرتوپى بارغانسېرى ئۇلغىيىشقا باشلىدى.‏ بۇ كىشىلهر ئۆزلىرىنىڭ ئهرز قىلىشتىنباشقا غهرىزى يوقلۇقىنى ئېيتىپ،‏ ئايال بالىلارنى توپنىڭ ئالدىغا ئۆتكۈزۈپ،‏هۆكۈمهت بىناسىنىڭ ئالدىغا يېتىپ باردى.‏ ئهمما خىتاي ساقچىلىرى توپنىڭئالدىدىكى سهبىي،‏ مهسۇم بالىلارغىمۇ پهرۋا قىلمىغان هالدا توپنى ئوققا تۇتتى.‏شۇنىڭ بىلهن،‏ ۋەقه چوڭىيىپ،‏ ئۆز ئارا توقۇنۇشقا ئايلاندى.‏ قولىدا كالتهكتىن باشقانهرسه بولمىغان ئۇيغۇر ياشلىرى رەهىمسىزلهرچه قهتلى قىلىندى . 7 بۇنىڭ بىلهنلاقالمىغان خىتاي ساقچىلىرى پۈتۈن غۇلجا شههىرىدە تېنىتىش ئېلىپ بېرىپ،‏ئۆيمۇ ئۆي ئاختۇرۇپ،‏ ۋەقهگه قاتناشقان قاتناشمىغان ياشلارنىڭ ههممىسىنىتۇتۇپ،‏ بهزىلىرىنى قهتلى قىلىپ،‏ يهنه بهزىلىرىنى تۈرمىگه تاشلىدى،‏ بهزىلىرىدىنتاكى هازىرغىچه هېچقانداق خهۋەر يوق.‏ ئۇ كۈنلهردە تۈرمىلهر توشۇپ كهتكهچكه،‏مهكتهپلهر تۈرمىگه ئۆزگهرتىلدى.‏ ئۇمۇ يهتمهي،‏ نۇرغۇنلىغان ياشلىرىمىزنى توڭئىسكىلاتلىرىغا سولاپ،‏ توڭلىتىپ ئۆلتۈرۈۋەتتى.‏ قىيىن قىستاق جهريانىدايارىدار بولۇپ،‏ يىقىلىپ چۈشكهن ياشلارنى نۆلدىن تۆۋەن ٣٠ گرادۇس سوغۇققاقارىماي ئۈستىگه سوغۇق سۇ چېچىپ،‏ توڭلىتىپ ئۆلتۈرۈۋەتتى.‏ مانا بۇ ئىنسانقېلىپىدىن چىققان قانخورلۇق يهتمىگهندەك،‏ قوشنا دۆلهت قازاقىستانغا قېچىپچىققان ياشلىرىمىزنى قايتۇرۇپ كېتىپ،‏ ئۆلۈمگه هۆكۈم قىلدى.‏245