dogu-turkistan-sempozyumu

تسېتىن سامدۇپ چوئېكياپا / ئوتتۇرا يول تهشهببۇسى – تىبهت مهسىلىسىنى ههل قىلىش ئۇسۇلىخىتاي هاكىمىيىتى تىبهتكه تاجاۋۇز قىلىپ كىرگهندىن كېيىن،‏ تىبهتنىبهش رايونغا بۆلۈۋەتتى.‏ تىبهت ئاپتونوم رايونى ١٩٦٥- يىلى قۇرۇلدى ۋە تىبهتنىڭشهرقىي يېرىمى چىڭخهي،‏ يۈننهن،‏ گهنسۇ ۋە سىچۈەن ئۆلكىلىرىگه قوشۇۋېتىلدى.‏خىتاينىڭ تىبهت دەپ تىلغا ئېلىپ كېلىۋاتقىنى پهقهت تىبهت ئاپتونوم رايونىنىلاكۆرسىتىدۇ.‏بىرلهشكهن دۆلهتلهر تهشكىلاتى تىبهت ههققىدە ئۈچ تۈرلۈك قارار ئوتتۇرىغاقويغان بولۇپ،‏ ئۇلارنىڭ تارىخى ئايرىم-‏ ئايرىم هالدا،‏ ١٩٦١ ١٩٥٩، ۋە ١٩٦٥ يىللار‏(قارار:‏ ١٧٢٣ ١٣٥٣، ۋە ٢٠٧٩). بۇ قارارلار تىبهت خهلقىنىڭ ئۆز تهقدىرىنى ئۆزىبهلگىلهش،‏ پهرقلىق بولغان مهدەنىيهت ۋە دىنىي هاياتىنى هۆرمهت قىلىش قاتارلىقهوقۇقلىرىنى ئۆز ئىچىگه ئالىدىغان،‏ تىبهت خهلقىنىڭ ئهڭ ئاساسلىق ئىنسانىيههق - هوقۇقلىرىنى ۋە ئهركىنلىكىنى هۆرمهت قىلىشقا چاقىرىق قىلاتتى.‏بۈگۈنكى تىبهتبۈگۈنكى تىبهت ئۆز تارىخىدىكى ئهڭ قىيىن مهزگىلنى بېشىدىن كهچۈرۈۋاتىدۇ.‏خىتاي هۆكۈمىتى بىزنىڭ دىنىمىز،‏ مهدەنىيىتىمىز،‏ تىلىمىز ۋە تۇرمۇشئادەتلىرىمىزنى ۋەيران قىلىشنى مهقسهت قىلغان سىياسهتلهرنى يۈرگۈزۈۋاتىدۇ.‏- ٢٠٠٨ يىلى مارتتا،‏ تىبهتنىڭ يېڭى نهسىللىرى – راهىب،‏ راهىبه،‏ ئوقۇغۇچىۋە باشقا كىشىلهر خىتاينىڭ ٤٩ يىللىق باسقۇنچىلىقى ۋە كهمسىتىشلىرىگهقارشى قوزغالدى.‏ بۇ تېنچلىقپهرۋەر نامايىش ۋەهشىيلهرچه باستۇرۇلدى.‏ ‎٢٠٠‎دىنئارتۇق تىبهتلىك ئۆلتۈرۈلدى،‏ ‎٦٥٠٠‎دىن ئارتۇق تىبهتلىك قولغا ئېلىندى.‏ شۇنىسىئېنىقكى،‏ ئهسلى سان ئېلان قىلىنغان ساندىن نهچچه ههسسه كۆپ.‏ ئۆتكهن يىلىئىككى تىبهتلىككه ئۆلۈم جازاسى بېرىلدى ۋە نۇرغۇنلىرىغا مۇددەتسىز قاماق جازاسىبېرىلدى.‏ - ٢٠٠٨ يىلى باهاردىن بېرى،‏ بۇ تىبهتلىكلهر تۇتۇپ تۇرۇلىۋاتىدۇ ياكىقاماق جازاسىغا هۆكۈم قىلىنىۋاتىدۇ.‏٢٠٠٨ يىلى باهاردىكى تىبهت نامايىشلىرىدىن بېرى،‏ تىبهتنىڭ سىچۈەنگهقوشۇۋېتىلگهن يهرلىرى روشهن هالدا بۈگۈنكى تىبهتنىڭ پۈتۈن مهسىلىلىرىئىچىدىكى مهركىزى نۇقتىغا ئايلاندى.‏ يېقىن ئۆتمۈشىمىزدە،‏ سىياسىههرىكهتلهرنىڭ ئۈستۈنلۈكى تىبهت ئاپتونوم رايونىدىن يۆتكهلدى.‏ تىبهتتىكىهازىرقى كىرزىس نهچچه ئون يىلدىن بۇيانقى خىتاي باسقۇنچىلىقى – ئىنسان137