dogu-turkistan-sempozyumu

oğlu Elishan Batır 6 ve yine Altay bölgesinde Çinlilerce katledilen Kerey-Jantekey-Bazarkul lideri Jantaylak’ın akrabası Zayıp ve onun oğlu Osman Teyci (OsmanTaştan 7 )’dir. Doğu Türkistan’da 1933 senesinde Uygur, Kazak ve Düngenlerin(Müslüman Çinli) katılımıyla başlayan istiklal hareketi, o dönemde Doğu Türkistanvalisi olan Sheng Shicai’nin Sovyetler Birliği-Stalin iktidarıyla askerî ittifakkurması ve sonunda Sovyet Kızıl Ordu askerlerinin bölgedeki istiklal mücadelesinekarşı silahlı saldırısıyla son bulmuştur. Ancak Doğu Türkistan’daki Türk veMüslüman halka yapılan mezalim bununla sona ermez. 1937’den sonra bütünDoğu Türkistan genelinde yapılan tutuklamalarla Kazak ve Uygurların liderlikkabiliyetine sahip nüfuzlu veya aydın tabakasının tümüne yönelik tutuklamalarbaşlar. Doğu Türkistan’ın Çinli valisi Sheng Shicai, Kasım 1939’da Moğol, Kazakve Kırgız ileri gelenlerinden 300 kişiyi Urumçi’de toplar ve halkın elindekisilahların verilmesi konusunda kendi bölgelerine talimat verdirir. 8 Bu senenin sonundaAltay bölgesindeki Kazakların dinî liderlerinden biri olan Akıt Ulimjiulıtutuklanır. 9 Bu haksızlığa karşı, Altay bölgesindeki Esimhan, Akteke, Şagalak veIrıshan Nogaybayulı isimli kabile başkanları liderliğindeki Kazaklar, 1 Şubat 1940tarihinde Köktogay’daki Çin garnizonuna saldırarak silahlarını geri alırlar. Bu haberinUrumçi’de duyulmasından sonra, Urumçi’deki 80 kadar Kazak ileri geleniderhâl tutuklanır. Tutuklananlar arasında Doğu Türkistan Kazaklarının asilzadelerindenve Altay bölgesi eski valisi Şerifhan Kögedayulı da bulunmaktadır. Altaybölgesindeki bu ayaklanma 1940 senesinin başından güz başına kadar sekiz ay boyuncadevam eder. Urumçi’deki Çinli idareciler 1940 senesinin Eylül’ünde Altaybölgesi Kazakları ile anlaşmaya varır. Ancak bu barış süresi 1941 senesinin yaz aylarındayeniden bozulur. Köktogay bölgesinde başlayan başkaldırı, İrtiş Nehri’ninKuv Ertis, Bal Ertis ve Işkıntı isimli kolları boyunca yerleşen Kazaklar ile ShengShicai’nin askerleri arasında kanlı çarpışmalarla tarihe geçer. Bu çarpışmalar güzaylarında Çinli idarecilerin yalan yeminleri ile Urumçi’ye davet edilen Kalel (Halil),Rahat, Şariy, Esimhan, Nezir, Zeynel, Nakıştay, Keripbay, Kumar (Ömer),Kalım ve Kakış gibi Kazak ileri gelenlerinin uçaktan iner inmez tutuklanmasıylasonuçlanır. Altay bölgesindeki Kazakların tüm silahlarını Çinli idarecilere teslimetmesine itiraz ederek dağlara çıkan Osman Batur İslamoğlu liderliğinde, oğluŞeridiman Osmanoğlu, Keles ve Süleyman Baturların efsanevi direnişleri 1941senesinde başlar. Böylece “1940-1950 tarihinde, Kuomintang merkezî idaresininDoğu Türkistan’daki Çinli valisi zalim Sheng Shicai tahakkümüne karşı en şid-116