dogu-turkistan-sempozyumu

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىسىياسىي باياناتچىسىغا ئايلىنىشقا ۋە ئۇيغۇرلار ههققىدە خىتاي هاكىمىيىتىگهئوخشاش سۆزلهرنى قوللىنىشقا باشلىدى.‏ – ١٩٩٩ يىلى ئاۋغۇست ئېيىدا،‏قىرغىزىستاننىڭ پايتهختى بېشكهكته ‏«شاڭخهي ئىتتىپاقى»نىڭ ٥ نۆۋەتلىكيىغىنى چاقىرىلدى ۋە بۇ يىغىندا ١٢ ماددىدىن تهركىپ تاپقان مۇنۇ بايانات ئېلانقىلىندى:‏ ‏”تهشكىلات ئهزالىرى خهلقئارا تېرورلۇققا،‏ ئاق چېكىملىك تىجارىتىگه،‏قورال تىجارىتىگه،‏ قانۇنسىز كۆچۈش ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش تهشكىللىك جىنايىئىشلارغا،‏ مىللىي ۋە دىنىي بۆلگۈنچىلىككه قارشى تۇرۇشنىڭ مۇهىملىقىغائىشارەت قىلدى“.‏ لېكىن خىتاي ۋە يىغىنغا قاتناشقۇچى دۆلهتلهرنىڭ يۇقىرىداتىلغا ئېلىنغان مهسىلىلهر ياكى تېرورىزىمغا قارشى تۇرۇش ههققىدە بايانات ئېلانقىلىش بىلهن چهكلهنمىگهنلىكىنى كۆرۈپ يېتىشكه بولىدۇ.‏ - ١١ سېنتهبىرۋەقهسىدىن بۇرۇن (٢٠٠٠ - يىلى‎٧‎ – ئايدا،‏ تاجىكىستاننىڭ پايتهختى دۆشهنبىدەئۆزبهكىستاننىڭ قوشۇلۇشى بىلهن)‏ ‏”تېرورلۇق،‏ بۆلگۈنچىلىك ۋە رادىكالىزمغاقارشى تۇرۇش مهركىزى قۇرۇش“‏ توغرىسىدا مۇزاكىرە يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى.‏ بىريىلدىن كېيىن،‏ خىتاي خهلق قۇرۇلتىيى تېرورلۇق،‏ بۆلگۈنچىلىك ۋە رادىكالىزمغاقارشى تۇرۇشتىن ئىبارەت شاڭخهي ئههدىنامىسىنى تۈزۈش ۋە قارارلاشتۇرۇش ئۈچۈنتوپلاندى . 36ئهمدىكى سوئال شۇ:‏ بۇ تهشكىلاتنىڭ خىتاينىڭ تهلهپلىرىنى ئىجرا قىلىشتىنباشقا بىر سىياسىتى بارمۇ؟ بۇ تهشكىلاتنىڭ خىتاي تۈزگهن ئىستراتېگىدىن باشقائىستراتېگىيىسى بارمۇ؟شۈبهىسىزكى،‏ ١١- سىنتهبىر ۋەقهسى خىتاي،‏ رۇسىيه،‏ ئوتتۇرا ئاسىيادۆلهتلىرى،‏ ههتتا هىندىستان ۋە پاكىستانغا غهربنىڭ ئهلقائىدە تهشكىلاتى،‏ئىسلامىي ههرىكهتلهر ۋە ۋەتهنپهرۋەرلىك ههرىكهتلىرىگه قارىتا ئېلىپ بارغانكۆرەشلىرىنى غهنىمهت بىلىپ،‏ بۇ كۈچلهر بىلهن ئىچكى جهههتته هېسابلىشىشپۇرسىتى يارىتىپ بهردى.‏ - ٢٠٠١ يىلى ١١ ‏–ئاينىڭ – ٢٨ كۈنى،‏ رۇسىيه بىلهنخىتاي بېيجىڭدا تۇنجى قېتىم:‏ ‏«تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش يىغىنى»‏ ئاچتى.‏ ئىككىتهرەپ ئارىسىدا ئۆتكۈزۈلگهن بۇ ههمكارلىق يىغىنى - ٢٠٠٢ يىلى ١ ‏-ئاينىڭ‎٧‎‏-‏كۈنى شاڭخهي ئىتتىپاقى دۆلهتلىرىنىڭ تاشقى ئىشلار مېنىستىلىرى يىغىنىدا،‏خىتاينىڭ تاشقى ئىشلار مېنىستىرى تاڭ جياشۈەن:‏ ‏«”ئىچكىرى ۋە تاشقىرىتېرورلۇققا ههرخىل شهكىلدە ۋە جهههتته قارشى تۇرۇش“‏ 37 قا قول قويۇلغانلىقى ۋە92