11.07.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىشهرقىي تۈركىستاندا تۈرك خانلىقلىرى دەۋرىشهرقىي تۈركىستان تارىخنىڭ تۇنجى دەۋرلىرىدىن تارتىپ تۈرك،‏ مۇڭغۇل ۋەخىتايلارنىڭ ئارىسىدا تالاش تارتىش ئوبيېكتى بولۇپ كهلمهكته.‏ كۈچلۈك تۈركدۆلهتلىرى بهزىدە قوشنىسى خىتاي دۆلىتىنى باشقۇرسا،‏ بهزىدە خىتايلار تۈركيۇرتلىرىنى ئىشغال قىلىۋالدى.‏ شۇنىڭ بىلهن بىر ۋاقىتتا،‏ شهرقىي تۈركىستانئىرق،‏ تىل ۋە مهدەنىيهت جهههتتىن تۈركىستان ۋە تۈرك دۇنياسىنىڭ ئايرىلماسبىر پارچىسى سۈپىتىدە قوبۇل قىلىنىدۇ.‏ هۇن دۆلىتى ۋە كۆكتۈرك ئىمپېراتورلۇقىتېرىتورىيىسى مۇشۇ رايونلارنىمۇ ئۆز ئىچىگه ئالاتتى.‏ كۆكتۈرك ئىمپېراتورلۇقىغاقاراشلىق تۈرك قهۋملىرىدىن بىرى بولغان ئۇيغۇرلار 744 يىلى ئورخۇن دەرياسىبويىدا ‏”ئۇيغۇر دۆلىتى“نى قۇرۇپ،‏ ‏”ئوردۇبالىق“نى باشبالىق ‏(پايتهخت)‏ قىلدى.‏بۇ دۆلهت،‏ 840 يىلى قىرغىزلار تهرىپىدىن گۇمران قىلىندى.‏ ئۇيغۇر قاغانلىقى كۆچمهن هايات كهچۈرۈۋاتقان ئۇيغۇر ئېسىلزادىلىرى رەهبهرلىكىدە بارلىققا كهلگهنقهبىله فېدىراتسىيىسىدىن ئىبارەت ئىدى.‏كۆكتۈرك دۆلىتىنىڭ هاكىمىيهت بېشىدىكى ئاشىنا قهبىلىسى زەئىپلىشىشكهيۈزلهنگهچكه،‏ ئۇيغۇرلار خهلقنى قايتا تهشكىللهپ،‏ يېڭى بىر دۆلهتنىڭ ئۇلىنىقۇردى.‏ كۆكتۈرك خانلىقى گۇمران بولغان ۋاقىتتا،‏ ئۇيغۇرلارنىڭ بېشىدا ‏”ئهركىن“‏ئىسىملىك سهركهردە بار ئىدى.‏ مهركىزىي هاكىمىيهت يېمىرىلغاندا،‏ ئۇلار بهگلىكبولۇپ شهكىللهندى.‏ بىر ئهسىردىن كۆپ سۈرگهن تهييارلىق باسقۇچىدىن كېيىن،‏ئۇيغۇر دۆلىتى قۇرۇلدى.‏ تۇنجى ئۇيغۇر قاغانى قۇتلۇق بىلگه كۈلتېكىن ئىككىيىل هۆكۈمرانلىق قىلدى ۋە 747 يىلى ئالهمدىن ئۆتتى.‏ ئۇنىڭ ئورنىغا ئوغلىمويۇنچۇر (747 759) قاغان بولدى.‏ مويۇنچۇر قاغان ئهتراپىدىكى تۈرك دۆلهتلىرىۋە قهۋملىرىنى ئۆزىگه بويسۇندۇرۇپ،‏ دۆلىتىنىڭ تېرىتورىيىسىنى غهربته سىردەرياسىغا يهتكۈزدى.‏ خىتايغا قارشى بىر نهچچه قېتىم يۈرۈش قىلىپ،‏ خىتايدۆلىتىنى ههر يىلى ئولپان تاپشۇرۇشقا مهجبۇرلىدى.‏ ئۇيغۇر قاغانلىقىنىڭ خىتايدۆلىتى ئۈستىدىكى تهسىرى كېيىنكى هۆكۈمرانلار دەۋرىدىمۇ داۋاملاشتى.‏ ههتتائالپ بىلگه قاغاننىڭ بېسىمى بىلهن،‏ خىتاي ئىمپېراتورى ئۆز قىزىنى ئۇيغۇرقاغانىغا ياتلىق قىلىشقا مهجبۇر بولدى . 6ئالپ بىلگه قاغاننىڭ ئۆلۈمى (821 يىلى)دىن كېيىن،‏ ئۇيغۇر دۆلىتىزەئىپلىشىشكه باشلىدى.‏ 840 يىلى،‏ قىرغىزلار پايتهخت قارابالاساغۇنغا هۇجۇم34

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!