dogu-turkistan-sempozyumu

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىۋە ئامازون هاۋزىسىغا ئوخشاش ناهايىتى كهڭ تۇپراق بولۇپ،‏ گۈاللهندۈرۈش ئۈچۈننۇرغۇن ئىمكانىيهتلهرگه ئىگه.‏ شهرقىي تۈركىستاندا ئالته مىليون ئۇيغۇر،‏ ٥٫٣مىليون خىتاي ياشايدۇ.‏ ئۇنىڭ ئومۇمىي نوپۇسى ١٤ مىليون بولۇپ،‏ يهنه ٢٠٠مىليون خىتاينى ئاسانلا سىغدۇرۇپ كېتهلهيدۇ»‏ . 9 ئهمهلىيهت شۇنداق ئىكهن،‏خىتاي هاكىمىيىتى قايسى مىللهتلهر ئىتتىپاقىدىن،‏ قايسى ۋەتهن بىرلىكى ۋەمۇقىملىقىدىن سۆز قىلىدۇ؟!‏شهرقىي تۈركىستاننىڭ نۇرغۇن ئىمكانىيهتلهرگه ئىگه ئىكهنلىكىدە هېچ شۈبههيوق.‏ لېكىن خىتايلار بايقىغان بۇ مۆلچهرنى ئهرەب تارىخچىسى ياقۇت ههمهۋىيئاللىبۇرۇن ئوتتۇرىغا قويۇپ بولغان بولۇپ،‏ مهشهۇر كىتابى ‏«يهر جايلار قامۇسى»نىڭ٧ جىلد،‏ ٢٧٠ بېتىدە مۇنداق دەپ يازغان:‏ ‏«ماۋەرائۇننههىر ئهڭ گۈزەل،‏ ئهڭمۇنبهت ۋە ئهڭ پايدىلىق زېمىندۇر.‏ ئۇنىڭ ئاهالىسى كۈچتۈڭگۈر،‏ شىجائهتلىك،‏باتۇر،‏ قورقماس،‏ يېنىدا ههمىشه قورال ئېلىپ يۈرىدىغان خهلق بولۇشىغا قارىماي،‏ياخشىلىق قىلىشنى سۆيىدىغان،‏ سېخىي،‏ قوللىرىدا بارنى تهڭ يهيدىغان كىشىلهرئىكهن.‏ يېرىنىڭ مۇنبهتلىكىگه كهلسهك،‏ ئۇنى تهسۋىرلهشكه تىل ئاجىزلىق قىلىدۇ.‏كىشى پۈتۈن ئىسلام ئالىمىدە ۋە باشقا يۇرتلاردا ئهنه شۇنداق تۇپراق بولسىكهن دەپئارزۇ قىلماي قالمايدۇ».‏ ههمهۋىي ئېيتقان بۇ سۆزلهر بۇنىڭدىن ئىلگىرى بهلازىنىڭ‏«شهههرلهر پهتهىلىرى»‏ ناملىق كىتابىدا:‏ ‏«ئۇ زېمىن ئاللاهنىڭ يهر يۈزىدىكىجهننهتلىرىدىن بىرىدۇر»‏ دەپ يازغان سۆزلىرىدىن ئانچه پهرقلىنىپ كهتمهيدۇ.‏بىر قانچىلىغان مهنبهلهردىن ئېلىنغان سانلىق مهلۇماتلارنىڭ تىلى بىلهنمۇبۇ ئىككى سۈپهتنىڭ ناهايىتى توغرا ئىكهنلىكىنى بىلىۋېلىش ۋە شهرقىيتۈركىستاننىڭ سىغىمچانلىق كۈچىنىڭ نهقهدەر چوڭ ئىكهنلىكىنى بايقاشمۇمكىن.‏ شهرقىي تۈركىستان يايلاقلىرىدا ٦٠ مىليون تۇياق چارۋا مال بېقىلىدۇ.‏ئۇنىڭ ئهڭ ئاساسلىق مههسۇلاتى ئاشلىق دان بولۇپ،‏ پۈتۈن خىتاي نوپۇسىنىڭئۈچتىن بىرىنىڭ ئوزۇقلۇق ئېهتىياجىنى قامداشقا يېتىدۇ.‏ كان بايلىقلىرىمۇناهايىتى مول بولۇپ،‏ تۈرى ١٤٠ خىلدىن ئاشىدۇ.‏ ئۇلار:‏ كۆمۈر ‏(زاپاس مىقدارى٢٫١٩ تىرىليون توننا بولۇپ،‏ پۈتۈن خىتاينىڭ زاپاس مىقدارىنىڭ ٪٤٠ ‏٪‏‎٥٠‎تىگهتهڭ كېلىدۇ)،‏ قوغۇشۇن،‏ تۆمۈر،‏ مىس،‏ تۇز ۋە باشقىلار.‏ ئۇنىڭ يهنه ئۇران قاتارلىقئىستراتېگىيىلىك كان بايلىقلىرىنىڭ زاپاس مىقدارى ١٢ تىرىليون توننىدىنئاشىدۇ.‏ ئالتۇننىڭ زاپاس مىقدارى تهخمىنهن ١٩ مىليون توننا بولۇپ،‏ ٥٦ ناهىيهدە68