dogu-turkistan-sempozyumu

he i DaDoğu Türkistan Sorununun ÇözümündeTürkiye ve İslam DünyasıTarihin ilginç bir örgüsü olsa gerek; Türk dünyasının en batı ve en doğu ucundabulunan Türkiye ile Doğu Türkistan arasında, coğrafi uzaklığın engelleyemediğibir yakınlık ve ruh birlikteliği vardır. Ancak duygusal alanda yoğun olarakhissedilen bu yakınlık, çoğu zaman siyasi ve ekonomik alana yansımamaktadır.Osmanlı’nın son dönemlerinde göze çarpan siyasi yakınlaşma girişimleri,uzun vadeli bir iş birliğine dönüşememiştir. 19. yüzyılda Doğu Türkistan’daki yerelyöneticiler Osmanlı idaresine biat etmiş, sultan adına hutbeler okutmuş ve siyasibağların güçlendirilmesi yönünde çalışmıştır. Sultan Abdülaziz, Doğu Türkistanemiri Yakup Bey’e askerî bir heyet gönderip rakip devletlere karşı ona destek olurken,II. Abdülhamit döneminde bölgede bir İslam üniversitesi kurulması projesigündeme gelmiştir. Ancak Osmanlı’nın giderek zayıflayan gücü, ilgisini uzak coğrafyalarataşımada zorlanmasına sebep olurken; Asya’da Çin’in artan gücü ve işgalsüreci, bu coğrafyada bağların güçlenmesini önlemiştir.20. yüzyılın başlangıcıyla birlikte, İslam dünyasındaki hemen her bölgede işgalleringörüldüğü bir döneme girilmiştir. Türkiye ile Doğu Türkistan arasındakikopmanın başlangıcı, bu süreçte ortaya çıkmıştır. Türkiye, yüzünü her anlamdaBatı’ya döndüğü için Türkiye’nin Asya’daki ülkelere ilgisinde genel bir düşüş yaşanmıştır.Sadece siyasi ve ekonomik olmakla kalmayıp kültürel alanda da hissedilenbu değişim, Asya’daki Türklerle ilişkilerin azalmasına yol açmıştır. O sıralardakendisi zaten bir varlık krizi içinde bulunan Türkiye’nin, Rusya ve Çin’in artangücü karşısında hatırı sayılır bir direnç göstermesi mümkün olmadığından, dışTürklere olan ilgisi en alt düzeylere inmiştir. Doğu Türkistan’ın istisna oluşturmadığıbu kayıtsızlıkta Türkiye, kendi yakın coğrafyasındaki birçok olaya dahi ilgisizkalmıştır.II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan ideolojik çift kutuplu dünya, sadece175