dogu-turkistan-sempozyumu

در.‏ ئاتائۇللاه شاهيار / شهرقىي تۈركىستان خهلقى كۈندىلىك تۇرمۇشتا ئۇچراۋاتقان يولسىزلىقلارشهرقىي تۈركىستاندا مۇسۇلمان تۈركلهرنىڭ ئىككىدىن ئارتۇق پهرزەنتلىكبولۇشىغا قهتئىي رۇخسهت يوق.‏ ئۈچىنچى پهرزەنتى ئۈچۈن قورساق كۆتۈرگهن بىرئايال هامىلدارلىقىنىڭ 8 ياكى 9 ئېيىدا بولسىمۇ،‏ سېزىلىپ قالغان هامانئۆيىدىن ئېلىپ كېتىلمهكته ۋە بالا چۈشۈرۈش ئوپىراتسىيىسىگه مهجبۇرلانماقتا.‏ههتتا خىتاينىڭ دۆلهت مهمۇرلىرى يېزا كهنت،‏ مهههالله كوچا ئايلىنىپيۈرۈپ،‏ ‏”قانۇنسىز“‏ پهرزەنتلىك بولغان ياكى بولۇش ئالدىدا تۇرغان ئاياللارنى يۈكماشىنىلىرىغا مهجبۇرىي بېسىپ ئېلىپ كېتىۋاتماقتا.‏ ئىنتايىن ناچار شارائىتئاستىدا قىلىنغان ئوپىراتسىيه نهتىجىسىدە بوۋاقلارلا ئهمهس،‏ كۆپىنچه چاغلاردائانىلارمۇ هاياتىدىن ئايرىلىپ قالماقتا.‏مهسىلهن،‏ شهرقىي تۈركىستاننىڭ توقسۇ ناهىيىسىدىكى چولپانخان ئىسىملىكبىر ئايالنىڭ هايات تراگىدىيىسى مۇنداق:‏هامىلدار چولپانخان 1997 يىل 8 ئايدا ئوپىراتسىيهگه زورلانغان بولۇپ،‏ دۆلهتخادىملىرى ئۇنى داۋالاش پۇنكىتىغا مهجبۇرىي ئېلىپ كهتكهندىن سىرت،‏ يولدىشىغائۈچ مىڭ سۇم جازا قويغان.‏ چولپانخان پۇرسهت تېپىپ داۋالاش پۇنكىتىدىن قېچىپكهتكهن ۋە بىر قهبرىستانلىققا يوشۇرۇنىۋېلىپ،‏ شۇ يهردە ئۆزى يالغۇز تۇغقان.‏ كېيىن،‏بىرەيلهننىڭ ياردىمى بىلهن ئۆيىگه مهخپىي بېرىۋالغان.‏ لېكىن بىر چېقىمچىتۈپهيلىدىن قايتا تۇتۇلۇپ قالغان.‏ ساقچىخانىدىكىلهر چولپانخاننىڭ بالىسىنىقايناقسۇغا بېسىپ ئۆلتۈرۈۋەتكهن،‏ بۇ ئهلهمگه چىدىمىغان چولپانخانمۇ ئۆلۈپكهتكهن.‏ بۇ پهقهت بىر مىسال بولۇپ،‏ شهرقىي تۈركىستاندا بۇنىڭغا ئوخشىغان ههتتابۇنىڭدىنمۇ بهك تراگىدىيىلىك ۋەقهلهر كۈرمىڭلاپ يۈز بهرمهكته.‏. ٢ دىنىي هاياتتىكى يولسىزلىقلارخىتايدا 18 ياشتىن كىچىكلهرنىڭ ئىبادەت قىلىشى،‏ مهسجىد جامهلهرگهكىرىشى،‏ جامائهت پائالىيهتلىرىگه قاتنىشىشى چهكلهنگهن بولۇپ،‏ بۇ چهكلىمهناهايىتى قاتتىق ئىجرا قىلىنماقتا.‏ ئۇندىن باشقا،‏ ئهر ئايال،‏ چوڭ كىچىكهېچكىمنىڭ ئۆيدە ياكى باشقا بىر يهردە دىنىي تهلىم تهربىيه ئېلىشى قهتئىيمهنئى قىلىنغان.‏ مهسىلهن،‏ 1999 يىلى،‏ ساقچىلار قۇرئان ئوقۇشنى ئۆگىنىۋاتقان12 ياشلار چامىسىدىكى بهش بالىنى قولغا ئالغان.‏ بۇ بالىلاردىن بىرى ساقچىغانىدىنقېچىپ كهتكهن بولۇپ،‏ ساقچىلار بالىنىڭ ئائىلىسىدىكىلهرنى قولغا ئېلىپ،‏167