dogu-turkistan-sempozyumu

Dou ria oruuu de rie e la Da Türkiye’nin, bölge politikaları gereği, bölge halklarına yönelik ilgisi, halklararasında sürdürülen duygusal ilişkileri aşıp resmî bir boyut kazanırken, döneminliderleri sık sık Orta Asya’ya ziyaretler yaparak ilişkilerin geliştirilmesi yönündeüst düzey çabalarını arttırmışlardır. Hatta 1992 yılı Aralık ayında Türk yetkililerdenbir komisyon oluşturularak Doğu Türkistan’a gidilmesi ve sorunun BMgündemine taşınması teklifleri tartışılmış olsa da bu konuda ciddi bir ilerlemeyaşanmamıştır.1995 yılında İzmir’de düzenlenen Türk Dünyası Buluşması’na Doğu Türkistantemsilcileri başta olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinden 800’ün üzerindedelege katılmıştır. Yayınlanan sonuç bildirisinde Doğu Türkistan halkının durumununiyileştirilmesi konusunda daha fazla çaba harcanması istenmiş, ancak somutadımlara ilişkin bir ilerleme sağlanamamıştır.Bu kadar yoğun bir istek ve kararlılığa rağmen Doğu Türkistan sorununun çözümündegözle görülür bir gelişme olmasını engelleyen temel unsurların başında,uluslararası konjonktür ve bu konjonktüre Türkiye’nin uyum sorunu gelmekteydi.Şöyle ki, Batı ile Doğu arasındaki yeni ilişkilerin boyutu, daha çok onların önceliklerinegöre belirlendiğinden, Soğuk Savaş dönemi alışkanlıklarını üzerindenatmakta zorlanan Türk dış politikası da bölgeye yönelik kendi politikalarını oluşturmaktanziyade, Batı politikalarına destek olma eğiliminde idi. Bu temel hata,Ankara’nın, problemi uluslararası alana taşımada etkin olmasını engelleyici bir roloynamıştır. Doğu Türkistan sorununun çözümünde Batı’nın harekete geçmesinibekleyen Türkiye’nin, bu hareketi çabuklaştıracak mekanizmaları kullanmadakiataleti; Batı ile Çin arasındaki ilişkilerin dönüşümünde Doğu Türkistan konusunuBatı’nın öncelikli gündemi hâline getirememesinin de sebebiydi.Bununla birlikte Çin yönetimi de, eski döneme oranla Türkiye kamuoyundadaha yoğun gündeme gelmeye başlamış olan Doğu Türkistan konusundaTürkiye’ye uyarılar göndermeyi ihmal etmemiştir. Doğu Türkistan konusundaTürkiye’den verilen mesajları kendi iç işlerine müdahale olarak yorumlayacağınıifade eden Çin, âdeta Türkiye’ye PKK’nın desteklenmesi konusunda gözdağıvermiştir. Ankara, Çin ile giderek yüksek bir düzeyde sürdürülen ikili ilişkilerile Orta Asya’da Turani nüfuz oluşturma arasında denge kurmaya çalıştıysa da,Çin baskıları en azından Türkiye’deki iç istikrarsızlık dönemlerinde etkili sonuçlarvermiştir. Örneğin, dönemin başbakanı Mesut Yılmaz, 1999 yılında Doğu Tür-177