11.07.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

پروف.‏ در.‏ ئالىمجان ئىنايهت / بىر مهدەنىيهت هاۋزىسى شهرقىي تۈركىستانمهيدانغا كېلىشىگه ۋەسىله بولدى.‏ ئىنسانىيهت تارىخىنىڭ مۆجىزىلىرىدىن بىرىدەپ قارالغان كارىز مهدەنىيىتى،‏ يهنى يهر ئاستى سۇ قاناللىرى مانا بۇ رايوندا بهرپاقىلىندى.‏ئۇيغۇلار ‏(كۆچمهن هاياتتىن)‏ ئولتۇراقلىشىپ ياشاش هاياتىغا ئۆتكهن مىڭيىلدىن ئارتۇق تارىخىدىن بېرى مىسلى كۆرۈلمىگهن دەرىجىدە ‏”كهڭ قورساقلىقهازارىتى“‏ ياراتقان بولۇپ،‏ هېچبىر يات هازارەتنى پهقهتلا ياتسىرىمىدى.‏ ئاۋۋالشامان،‏ ئاندىن مانى،‏ ئاندىن خرىستىئان ۋە ئاخىرىدا ئىسلام دىنىنى قوبۇل قىلىپ،‏بۇ دىنلارنى مۇهاپىزەت قىلىپ كهلدى.‏ ٥ ۋە ٦ ئهسىرلهردە،‏ خوتهن،‏ كۇچار ۋە تۇرپانشهههرلىرى بۇددىزم مهدەنىيىتىنىڭ مۇهىم مهركهزلىرىدىن بىرى بولغان بولسا،‏٨ ۋە ٩ ئهسىرلهردە تۇرپان بۇددىزم،‏ مانىئىزم ۋە ناستۇرى خرىستىئانلىرىنىڭمۇهىم پائالىيهت مهركىزىگه ئايلاندى.‏ بۇددىزم ۋە مانىئىزم ئىدىئولوگىيىسىنىئهكس ئهتتۈرىدىغان ئهدەبىي ئهسهرلهر،‏ تهرجىمه ئهسهرلهر ۋە بۇددا ئىبادەتخانلىرىنىڭتاملىرىغا سىزىلغان رەسىملهر بۇ دەۋرنىڭ مههسۇلاتلىرىدۇر.‏ ١٠ ئهسىردىنئېتىبارەن،‏ قاراخانىيلار دۆلىتىنىڭ هۆكۈمدارى سۇتۇق بۇغراخاننىڭ ئىسلامىيهتنىقوبۇل قىلىشى بىلهن خهلق مۇسۇلمان بولدى.‏ قۇتادغۇبىلىگ ۋە تۈركىي تىللاردىۋانى قاتارلىق شاه ئهسهرلهر ئۇيغۇرلار مۇسۇلمان بولغاندىن كېيىنكى مهزگىللهردەئوتتۇرىغا چىقتى.‏ ههرخىل دىنلارغا بهكمۇ كهڭ قورساقلىق بىلهن مۇئامىله قىلىپكهلگهن ئۇيغۇرلار يات مهدەنىيهتلهرنىمۇ چهتكه قاقماي،‏ ئۆزلىرىگه مۇۋاپىق كۆرگهنههرقانداق مهدەنىيهتنى دەرهال ئۆزلهشتۈردى.‏ مهسىلهن،‏ ئهسلىدە كۆكتۈرك يېزىقىقوللانغان ئۇيغۇرلار كېيىنچه سوغدى ئېلىپبهسى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقىنى،‏ئۇندىن كېيىن چاغاتاي يېزىقى،‏ كرىل يېزىقى،‏ ئۇندىن كېيىن،‏ لاتىن ئېلىپبهسىقوللاندى.‏ هازىر بولسا،‏ ئهرەب ئېلىپبهسىنى ئاساس قىلغان ئۇيغۇر يېزىقىنىقوللانماقتا.‏ئۇيغۇرلار ئۆز مهدەنىيهتلىرىنى باشقا مىللهتلهرگىمۇ تارقاتقان بولۇپ،‏ چىڭگىزخانۋە ئوغۇللىرىغا خهت يېزىش،‏ مۆهۈر ‏(تامغا)‏ ئىشلىتىش،‏ دىپلوماتىيه ۋە دۆلهتتهشكىلىي ئاپپاراتى قاتارلىقلارنى ئۆگهتكهن.‏ شۇڭا چىڭگىزخاننىڭ مۇۋەپپىقىيهتقازىنىشىدا ئۇيغۇرلارنىڭ رولى ئىنتايىن چوڭ.‏ئۇيغۇرلار تارىخىدا ههرخىل دۆلهتلهر قۇرغان بولۇپ،‏ يۈسۈپ خاس هاجىبنىڭ‏”قۇتادغۇبىلىگ“‏ ناملىق ئهسىرىدە ئۇيغۇرلارنىڭ دۆلهت تهشكىلاتى ۋە رەهبهرلىك15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!