dogu-turkistan-sempozyumu

ئههمهد فارۇق ئۈنسال / شهرقىي تۈركىستاندا ئىرقىي ۋە دىنىي ئايرىمىچىلىقخىتاي هاكىمىيىتى شهرقىي تۈركىستاندا مهيدانغا كهلگهن ههر تۈرلۈك جىنايىقىلمىشنى تېرورىزمغا چېتىپ،‏ جىنايهتچىلهرنى ئۆلۈم جازالىرىغا هۆكۈم قىلماقتا.‏هالبۇكى،‏ ئوخشاش جىنايهت خىتاينىڭ ئىچكى ئۆلكىلىرىدە ئۆتكۈزۈلسه،‏ جىنايهتچىجازا قانۇنىغا ئاساسهن سوتلىنىدۇ.‏ ئۆلۈم جازالىرى،‏ قولغا ئېلىش،‏ تۈرمىدىكىلهرنىئىسكهنجىگه ئېلىش قاتارلىقلار نورمال ئههۋالغا ئايلىنىپ قالدى.‏خىتاي هۆكۈمىتى ‏”تېرورىزمغا قارشى كۈرەش“نى يوللۇق قىلىۋېلىپ،‏ ب دت ۋە باشقا خهلقئارالىق تهشكىلاتلاردىكى ئىمتىيازىغا تايىنىپ،‏ دۇنيانىڭ ئاغزىنىتۇۋاقلىماقتا ۋە ئۇيغۇرلارنى يوق قىلىۋېتىش ئىستراتېگىيىسىنى تىنىمسىزداۋاملاشتۇرماقتا.‏ ئهمما ئۆتكهن يىلقى ۋەقهدە كېلىپ چىققان پاجىئهلىك كۆرۈنۈشلهرسهۋەبىدىن شهرقىي تۈركىستان مهسىلىسىنىڭ خهلقئارا سههنىگه چىقىپقېلىشى خىتاي هۆكۈمىتىنى بهكمۇ ئهپسۇسلاندۇردى.‏ دېمهك،‏ شهرقىي تۈركىستانمهسىلىسى خىتاينىڭ ئىچكى ئىشى كاتېگورىيىسىدىن چىقىپ،‏ خهلقئارالىقمهسىلىلهر قاتارىدىن ئورۇن ئالدى.‏ ئۇنىڭدىن سىرت،‏ خىتاي هۆكۈمىتىنىڭ بۇسىياسىتى دۇنيا خهلقىنىڭ دىققهت نهزىرىنى شهرقىي تۈركىستانغا ئاغدۇرۇشىغا ۋەدۇنيا مىقياسىدىكى ئاممىۋىي تهشكىلاتلارنىڭ بىرلىشىشىگه سهۋەب بولدى.‏نهتىجه ئېتىبارى بىلهن،‏ خىتاي هۆكۈمىتى شهرقىي تۈركىستاننىڭ تارىخىيئىسمىنى ئهسلىگه كهلتۈرۈشتىن باشلاپ،‏ ئىرقىي ۋە دىنىي ئايرىمىچىلىققامۇناسىۋەتلىك بارلىق سىياسهتلىرىنى دەرهال ئهمهلدىن قالدۇرۇشى؛ ئېتنىكقىرغىنچىلىقنىڭ يهنه بىر ۋارىيانتى بولغان ئۆلۈم جازاسىنى توختىتىشى؛ دىنىيتهلىم ۋە ئىبادەتلهرگه قويۇلغان چهكلىمىلهرنى ئېلىپ تاشلىشى؛ جهمئىيهت،‏ۋەخپه ۋە سىياسىي پارتىيه قۇرۇشقا،‏ خۇسۇسىي نهشىر ئىشلىرىغا رۇخسهتقىلىشى؛ ساياههت ۋە ئۇچۇر ئالاقه ئهركىنلىكىنى چهكلهشتىن ۋاز كېچىشى؛تۈرمه ۋە قاماقخانىلارنىڭ شارائىتلىرىنى خهلقئارالىق ئۆلچهمگه يهتكۈزۈشى ۋەئادىل سوتلىنىش ههققىنى تهمىنلىشى؛ ئۇيغۇرلارنى مهجبۇرىي كۆچۈرۈپ كېتىشۋە خىتاي نوپۇس كۆچۈرۈپ كېلىش ئارقىلىق نوپۇس تهڭپۇڭلۇقىنى بۇزۇشتىن ۋازكېچىشى؛ ئاز سانلىق مىللهتلهرگه قاراتقان مهجبۇرىي ئوپىراتسىيه ۋە پىلانلىقتۇغۇت سىياسهتلىرىنى ئهمهلدىن قالدۇرۇشى لازىم.‏223