dogu-turkistan-sempozyumu

Çin komünist ordusunun 20 Ekim’de Urumçi’ye ulaştığı günün ertesi, BaşkanMao, merkezî hükümetin Basın Dairesi Başkanı Hu Qiao-mu’ya bir mektupyazarak yazışmalarda yer alan “işgal” kelimesinin “bölgeye ulaşıldı” ifadesi iledeğiştirilmesi talimatını vermiştir. 3 Bu işgal gerçeğinin ve bu işgali kabul etmeyenDoğu Türkistanlıların bağımsızlık hareketinin yarattığı sonuç ise, bugünküDoğu Türkistan meselesi olmuştur. Çin hükümetinin bölgede yürüttüğü politika,istikrarı sağlayamadığı gibi Doğu Türkistan Özerk Bölge Yasası da tam anlamıylauygulanamadığı için, Doğu Türkistan meselesinin uluslararası siyaset sahnesinetaşınmasına sebep olmuştur.Çin hükümeti, 1949-1960 yılları arasında, bölgedeki bağımsızlık faaliyetlerini“yerel etnik milliyetçilik” olarak tanımlamış ve daha çok yatıştırıcı/sindirici birpolitika sürdürmüştür. 1960-1990 yılları arasında bölgedeki özgürlük taleplerininSovyetler tarafından kışkırtılması, özgürlükçülerin Çin’i bölmeye çalıştığı iddiasıylabölgede daha sert politikaların uygulanmasına sebep olmuştur. 1980-1985yılları arasında ise Çin hükümeti bölgede ılımlı bir politika sürdürmüştür. AncakSoğuk Savaş’ın sona ermesi ve Orta Asya Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarınakavuşmasının Doğu Türkistan’da yarattığı etki, Pekin hükümetini oldukçaendişelendirmiştir. Bu tarihten sonra Doğu Türkistan’da gündeme gelen siyasi taleplerive şiddet içeren faaliyetleri yine dış odakların ve yurt dışı Doğu Türkistanörgütlerinin bölgeyi Çin’den koparmaya yönelik çalışmaları şeklinde yorumlayanÇin, bölgede yürüttüğü şiddet politikasını daha da arttırmıştır. Doğu Türkistanbölgesindeki özgürlük taleplerinin hükümet tarafından şiddetle bastırılması vebölge halkının bu baskıya karşı aynı şekilde tepki göstermesi sonucunda DoğuTürkistan’da istikrar sağlanamamış, bölge nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Uygurlaretnik baskıya maruz kalmıştır.Doğu Türkistan’da Çin’in işgaline karşı sürdürülen bağımsızlık faaliyetlerininyurt dışı ayağı ise 1949 yılından sonra yurt dışına kaçmak zorunda kalan ve bundanönce Milliyetçi Çin hükümetinden “yüksek muhtariyet” statüsü isteyen DoğuTürkistanlıların önde gelenlerinden Mehmet Emin Buğra ve İsa Yusuf Alptekingibi isimlerle başlamıştır. 1949 yılı öncesi Milliyetçi Çin Partisi’nin kongresindemilletvekili olarak yer alan ve Doğu Türkistan yerel hükümetinde çeşitli görevlerdebulunan bu aydınların Türkiye’ye göç etmesi ile sürdürülen bağımsızlık faaliyetleri,Doğu Türkistan’da yaşanan baskıcı politikaların şiddetlenmesiyle orantılı olarakyükselmeye başlamıştır. Soğuk Savaş sonrası bazı Doğu Türkistanlılar siyasi ça-232