11.07.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

پروف.‏ در.‏ ئالائىددىن يالچىنكايا / شهرقىي تۈركىستان تارىخىدىكى مۇهىم بۇرۇلۇش نۇقتىلىرى ۋە خىتاي ئىشغالىيىتىقىلىپ،‏ قاغان ۋە خهلقنىڭ كۆپىنچىسىنى قىرغىن قىلىۋەتتى.‏ شۇنىڭ بىلهن،‏ئۇيغۇر دۆلىتى زاۋاللىققا يۈزلهندى.‏ ئۇندىن كېيىن قۇرۇلغان كهڭسۇ ئۇيغۇر دۆلىتى‏(سېرىق ئۇيغۇرلار)‏ ۋە تۇرپان ئۇيغۇر دۆلىتى مهلۇم شهههرلهردە هاكىمىيىتىنىداۋاملاشتۇرغان بولسىمۇ،‏ تهسىر دائىرىسىنى كېڭهيتهلمىدى.‏ ئاخىرقى ئۇيغۇردۆلىتى 1209 يىلى مۇڭغۇل ئىستىلاسى بىلهن گۇمران بولدى.‏قاراخانىيلار دۆلىتى شهرقىي تۈركىستان تارىخىنىڭ مۇهىم قىسمىنىتهشكىل قىلىدۇ.‏ قاراخانىيلار ئىسلامىيهتنى دۆلهت دىنى قىلىپ بهلگىلىگهنتۇنجى تۈرك دۆلىتى بولۇپ،‏ ‏(كۆچمهن هاياتتىن)‏ ئولتۇراقلىشىپ ياشاش ۋە تېزسۈرئهتته شهههرلىشىش دەۋرىمۇ قاراخانىيلار مهزگىلىدە رەسمىي باشلاندى.‏ كۈلبىلگه قادىرخان مۇسۇلمان بولغاندىن كېيىن،‏ ئىسمىنى ئابدۇلكهرىم سۇتۇقبۇغراخانغا ئۆزگهرتتى.‏ ئۇنىڭدىن بۇرۇن ئۇيغۇر قاغانى تهۋەلىكىدىكى قارلۇقيابغۇسى،‏ 840 يىلى ئۇيغۇر دۆلىتىنىڭ يىقىلىشى بىلهن،‏ يهتتىسۇ ۋە قهشقهررايونلىرىدا خانلىقىنى ئېلان قىلىپ،‏ قاراخان ئۈنۋانىنى ئالغانىدى.‏ شهرقىي ۋەغهربىي تۈركىستاننى پۈتۈنلهي ئۆز هاكىمىيىتى ئاستىغا كىرگۈزگهن بۇ دۆلهتنىڭتېرىتورىيىسى ئارال كۆلىدىن خىتاي ۋە مۇڭغۇلىيهگىچه بولغان ئارىلىقنى ئۆزئىچىگه ئالاتتى.‏ قاراخانىيلار دۆلىتى 372 يىل هۆكۈم سۈردى ۋە 1212 يىلى مۇنقهرزبولدى.‏ 1042 يىلى شهرقىي ۋە غهربىي قاراخانىيلار دەپ ئىككىگه بۆلۈنگهن دۆلهتمۇڭغۇللارنىڭ ئىستىلاسى بىلهن گۇمران بولدى.‏ نهتىجىدە،‏ 1218 يىلىدىن 1679 يىلىغىچه شهرقىي تۈركىستان چاغاتاي دۆلىتى ئىسمى بىلهن ئاتىلىپ كهلدى.‏چاغاتاي دۆلىتى 1365 يىلى تۈركىستان هۆكۈمرانلىقىنى قولغا كىرگۈزگهن‏(تۇغلۇق)‏ تىمۇر هاكىمىيىتىنىمۇ ئۆز ئىچىگه ئالىدۇ.‏تۈركىستان ۋە ئهتراپىدىكى رايونلاردا ئۇزۇن مهزگىل هۆكۈمرانلىق قىلغانچاغاتاي خانلىقى چىڭگىزخاننىڭ ئوغۇللىرىدىن چاغاتاي خاننىڭ نېسىۋىسىگهئايرىلغان دۆلهتنىڭ قۇرۇلۇشى بىلهن باشلىنىدۇ.‏ چىڭگىزخان ئۆزى بېسىۋالغانزېمىننى تۆت ئوغلىغا سۇيۇرغال قىلىپ بهرگهن بولۇپ،‏ ماۋارائۇننههىرنىڭ كۆپىنچهقىسمى،‏ قاراقىتان تۇپراقلىرى ۋە شهرقىي تۈركىستاندىكى قهشقهرنىڭ ئهتراپىنىچاغاتايغا بۆلۈپ بهردى.‏ 1277 يىلى قۇرۇلغان دۆلهت 1370 يىلىغىچه هۆكۈمسۈردى.‏ 1266 يىلى تهختكه چىققان مۇبارەك شاه تۇنجى مۇسۇلمان چاغاتايخانىدۇر.‏ چاغاتاي خاندىن باشلانغان شامان خانلىرى دەۋرىدە قاتتىق زۇلۇم چهككهن35

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!