dogu-turkistan-sempozyumu

55 Temmuz olayları nasıl okunmalı?Doğu Türkistan, batıda Hazar Denizi’nden doğuda Moğolistan sınırlarına,kuzeyde Ural Dağları’ndan güneyde bugünkü Afganistan içinde kalan HindukuşDağları’na kadar uzanan Türkistan’ın doğu kısmını oluşturmaktadır. 19. yüzyılınortalarından itibaren bağımsızlık mücadelesi veren Doğu Türkistan, 1949’daÇin’de Komünist Parti’nin yönetime geçmesinden sonra, 1955 yılında Mao yönetimitarafından Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak tanımlandı. Şu uygulamayabakın ki, Doğu Türkistan, Çince “kazanılmış topraklar” anlamına gelen “Sincan”adıyla isimlendiriyorlar. Maalesef Türkiye’de bazı yöneticiler ve basın kuruluşlarıda aynı ismi benimsemiş durumda. Hâlbuki Uygur Türkleri ülkelerinin adınıDoğu Türkistan olarak ortaya koydular; Sincan olarak anılmaktan rahatsızlık duyuyorlar.Çin anayasası 56 etnik grubun yaşadığı topraklarındaki beş özerk bölgeyekendi dilini ve yazısını kullanma ve geliştirme; kendi bölgesindeki doğal kaynaklarıyönetme ve koruma; her vatandaşına dine inanma ya da inanmama; kırsalkesimde yaşayan kadınlara üç çocuk sahibi olma haklarını tanıyor. Ancak ne varki Doğu Türkistan’da bu haklar ihlâl ediliyor.Önce ideolojinin gereği olarak dinî alanda kendini gösteren baskı, medreselerinkapatılması, din adamlarının devrim düşmanı olmakla suçlanıp tutuklanmasıve yok edilmesiyle somutlaştı. Bunu camilere Mao resimlerinin ve Çin bayraklarınınasılması izledi. Ardından Çin’in diğer bölgelerinden Doğu Türkistan’a göçbaşladı. 1949’da %3 civarında olan Çinli nüfus, 2000’lerde %50’ye yaklaştı. Bugün30 milyon olarak tahmin edilen Doğu Türkistan nüfusunun %54’ü Uygur ve KazakTürklerinden, geri kalanı da Çinlilerden oluşuyor. Merkezî Çin yönetimi herne kadar Doğu Türkistan bölgesine Uygur bir vali atamaya özen gösterse de bu,sorunların çözümü için yeterli olmuyor.Son dönemlerde bölgede gerilim iyice arttı. Yönetim, Urumçi ve DoğuTürkistan’ın en batısında yer alan Kaşgar’daki tarihî eserleri ortadan kaldırmayagirişti. Urumçi’de tarihî saray, çeşme ve medreselerin bulunduğu eski mahalle imhaedilerek yerine modern binalar inşa edilmeye başlandı. Kaşgar’da Türk dünyasınınen büyük bilginlerinden Kaşgarlı Mahmut’un eğitim gördüğü Hanlık Medresesiyıkıldı. Ayrıca son dönemlerde Uygur kızları gruplar hâlinde Çin’in doğu ucuna89