11.07.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنىمهلىكىسى بىلهن قىلىنغان توي خىتاي بىلهن تىبهت ئارىسىدىكى ههمكارلىق ۋەتېنچلىقنى قولغا كهلتۈرۈش ئۈچۈن قىلىنغان توي دەپ قارىلىدۇ.‏ خىتاينىڭ يۇەنسۇلالىسى مهزگىلىدە (١٢٧١ - ١٣٦٨)، مۇڭغۇل پادىشاه چىڭگىزخان خىتاينى ئۆزئىچىگه ئالغان ئاسىيانىڭ كۆپ قىسىم يهرلىرىنى بويسۇندۇرغان.‏ خىتاي:‏ «١٣ -ئهسىردىن بېرى تىبهت خىتاينىڭ بىر قىسمى بولۇپ كهلگهن»‏ دەيدۇ.‏ شۇڭلاشقا،‏تىبهتنىڭ ههقلىرىگه خىتاي ئهمهس،‏ بهلكى تىبهت ۋە خىتاينىڭ ههقلىرى ئۈچۈنمۇڭغۇلىيه سۆز قىلالايتتى.‏ - ١٥٧٨ يىلى ‏«ئهقىل - پاراسهت ئوكيانى»‏ دېگهن مهنىنىبىلدۈرىدىغان دالاي لاما ئىسمىنى بهرگهنلهر موڭغۇل هۆكۈمدارلىرى ئىدى.‏ - ١٦٥٢يىلى خىتاينىڭ چىڭ خانىدانلىقى - ٥ دالاي لامانى مۇستهقىل تىبهت دۆلىتىنىڭرەهبىرى سۈپىتىدە قوبۇل قىلىپلا قالماستىن،‏ بهلكى يهنه ئۇنى يهر يۈزىدىكى ئىلاهدەپ تونىغان.‏ تىبهتنىڭ خىتاي خاندانلىقلىرى بىلهن بولغان مۇناسىۋەتلىرى چو-‏يون ‏(پوپ-قوللىغۇچى)‏ نامىدا تهسۋىرلهنگهن بولۇپ،‏ دالاي لاما خىتاي خانىدانىنىڭروهىي قوغدىغۇچىسى بولغان.‏٢٠٠٠ يىلدىن ئارتۇقراق يازما تارىخى بىلهن،‏ تىبهت خىتاي هۆكۈمرانلىقىدىنخېلى بۇرۇنلا مۇستهقىل ئىگىلىك هوقۇقلۇق دۆلهت سۈپىتىدە مهۋجۇت ئىدى.‏تىبهت قوشنا دۆلهتلهر بىلهن نۇرغۇنلىغان توختاملارنى تۈزگهن.‏خىتاي هۆكۈمىتىنىڭ تىبهت تارىخىغا بولغان قارىشى تىبهتلىكلهرنىڭقارىشىدىن پهرقلىق.‏ تارىخىي ئۆتمۈشكه ئايلانغان هادىسىنى تۈزىتىش مۇمكىنئهمهس.‏ ئهمما،‏ دالاي لامانىڭ ئورنى كهلگۈسىگه يۈزلهنگهن.‏ ئۇ خىتاي خهلقجۇمهۇرىيىتى ئىچىدىكى تىبهت ئۈچۈن ئۆز ئارا پايدىلىق بولغان ئورتاق كهلگۈسىنىيارىتىش يولىدا توسالغۇ بولۇش ئۈچۈن بۇ تارىخىي پهرقلهرنى پهيدا قىلىش ئارزۇسىدابولۇۋاتقىنى يوق.‏خىتاينىڭ تاجاۋۇز قىلىپ كىرىشى بىلهن بىر مىليون ئىككى يۈز مىڭدىنئارتۇق تىبهتلىك ئۆلدى.‏ بۇ رەقهم ئالته مىليون نوپۇسلۇق تىبهت خهلقىنىڭبهشتىن بىرىگه تهڭ كېلىدۇ.‏ تىبهتته - ١٩٥٩ يىلىدىن ئىلگىرى بار بولغان ٦٢٥٩مۇناستىر ۋە ئىبادەتخانىلاردىن هازىرغا قهدەر خىتاينىڭ بۇزغۇنچىلىقى تۈپهيلىدىنپهقهت سهككىزىلا ساقلىنىپ قالغان.‏تىبهت تساڭ،‏ كام ۋە ئامدو قاتارلىق ئۈچ رايوندىن تهركىپ تاپقان،‏ لېكىن136

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!