slika politike - Jovan Despotović

116Šokantni nastup socijalno angažovane umetnosti u Jugoslaviji odigrao se objavomManifesta i jednim krajnje neobičnim delom Mirka Kujačića iz 1932. godine. On je tada jednuuramljenu cokulu skinutu sa noge mladog radnika izložio pored uobičajenih slika u Umetničkompaviljonu "Cvijeta Zuzorić" na samostalnoj izložbi čime je za to vreme na ekstremnoprovokativni način u nju uneo jednu eksplicitnu socijalnu dimenziju. Kujačić je bio angažovan ina druge načine; tako je u njegovom ateljeu 1934. godine bila osnovana poluilegalna umetničkagrupa Život koja je delovala pod direktnim uticajem Komunističke partije Jugoslavije javnomanifestujući u svim prilikama njene ideološke stavove u stvaralaštvu, ali i u drugim oblastimanjihove vanumetničke aktivnosti.Prenaglašenost teme, pogotovo u epohi socijalističkog realizma, u odnosu na jezikslikarske umetnosti (formu i sadržaj), kakvi su njeni konstitutivni elementi: boja, kompozicija,valeri, Lazar Trifunović je na sledeći način obrazložio istovremeno ističući i nedostatke:Za novu temu ono nije našlo i novu formu, tako da je jednostavno prihvatilo likovni jezikgrađanske umetnosti protiv koje se borilo, ili plastične formule starih majstora, što ga je dovelou nezavidnu situaciju i otvorilo u njemu nepremostive unutrašnje dileme. Ta vera i zabluda da ćese nova revolucionarna umetnost stvoriti starim slikarskim sredstvima i metodama, zadržala gaje u okviru sveta koji je htela da sruši, u stvari, pretvorila ga u devijantni ogranak građanskogslikarstva, koji je čak u još drastičnijem obliku iskazao sve slabosti građanske umetnosti:sentimentalizam, sladunjavost, melodramatiku.Posle 1945. godine - umetnost pristupačna narodu, (a) po svojim problemima bliskaživotu kako je naveo Oto Bihalji Merin, jedan od svakako najangažovanijih intelektualaca svogvremena u ideološkom krilu komunističke partije. Najporaznije za našu umetnost koja seizražavala poetikom socijalističkog realizma bilo je njeno tragično podpadanje pod uzore PajeJovanovića i Uroša Predića, slikara akadamenskog realizma XIX veka koji su stvarali i posle1945. Njih dvojica su od tada mladih umetnika drugačijih i novih shvatanja bili doživljeni kaopompijeri. Politički i ideološki instrumentalizovana umetnost socrealizma slavila je društvo iveličala sistem, plakatski i propagandistički isticala heroizam, gordost, ponos jezikomtradicionalnog, a tada anahronog realizma koji nije mogao da pobudi veće interesovanje stručnejavnosti i publike. Otuda je krah socijalističkog realizma posle 1950. godine u jugoslovenskojumetnosti bio primljen kao prirodni epilog jednog neuspelog pokušaja uspostavljanja lažne noveestetike.