slika politike - Jovan Despotović

456ali i mesto velike graditeljske aktivnosti i fresko-slikarstva brojnih ktitora gotovo svih srpskihdinastija.Iako je Manastir samo jednom, u vreme vladavine Stefana Dušana Silnog (1331-1355.) bio i formalno na teritoriji srpske carevine (od 1345.), sve ovo vreme, od početkanjegove obnove, oko njega su se preklapale otvorene aspiracije Vizantije, Srbije, Bugarske,Otomaske imperije, Grčke države uprkos proklamovanoj i garantovanoj teritorijalnoj imonaškoj samoupravi što se odrazilo, i dandanas se održava, na njegov izgled i put razvoja.Ovo se naročito pojavilo i kao pravno-administrativni problem i u najnovije vreme, posledrugog katastrofalnog požara (prvi je izbio 1722. godine) koji je u noći između 3. i 4. marta2004. pogodio Hilandar uništavajući 55% njegovih zdanja izgrađenih između XIV i XIXveka. Da bismo tačnije razumeli razmere ovog problema koji se odražava i na njegovuaktuelnu građevinsku obnovu i konzervatorsko-restauratorsku zaštitu, načinićemo jednu maluhronologiju sa najkarakterističnijim datumima i događajima koji su obeležili burnu povestovog Manastira.Srpski župan Stefan Nemanja, kao monah Simeon i njegov sin Rastko, kao monahSava, posle dobijanja odgovarajućih dozvola od vizantijskog cara, na ostacima napuštenogstarog grčkog manastira 1198-1199. godine podigli su novi sa namerom da on postane stecištesrpskih kaluđera na Svetoj Gori Atonskoj. Kroz vekove, Hilandar je postao od izuzetnogznačaja za istoriju srpske crkve, razvoj književnosti, likovne umetnosti, građevinarstva, kao iarhiva za istoriju Srba i Srbije, te riznica njenih kulturnih spomenika.Od vremena Simeona i Save ostali su samo fragmenti zidova-utvrđenja, jer Hilandarpredstavlja tip utvrđenog manastira obuhvaćenog obimnim odbrambenim zidovima i kulama– pirgovima: sv. Save, sv. Đorđa i Milutinov pirg. Sadašnji manastirski kompleks datiravećinom od vremena kralja Milutina (kraj XIII i početak XIV veka): glavna manastirska crkvapodignuta je 1303. godine kada je i živopisana, a njena spoljnja priprata dozidana na uvremen kneza Lazara. Sabornu crkvu koju su Simeon i Sava podigli po dolasku, kralj Milutinje srušio jer je bila tesna za naraslo monaštvo, te je 1303. godine sazidao veći hram koji idanas tu stoji. Pored ove velike, u Hilandaru je podignuto još 11 malih crkvica – paraklisa.Od monumentalnog slikarstva u Manastiru je malo očuvano, posebno iz njegovogranog perioda. U sabornoj crkvi očuvani su tek fragmenti živopisa jer je većina preslikanapočetkom XIX veka. Mestimično ima očuvanih delova iz XIV veka u nekoliko paraklisa,tremu i na spoljnjem zidu pirga sv. Đorđa. Nešto je više sačuvano slikartsvo prve polivine