slika politike - Jovan Despotović

99slobodu stvaralaštva, mogli da vidimo na aktuelnoj (anti)ikonomaničnoj sceni devedesetihgodina. Protomoderne rasprave o smislu i sadržaju slikarstva odpočele su u našoj umetnosti teksredinom prošlog veka kada je na primer (1854. godine) bilo pokrenuto i takvo pitanje koje senajozbiljnije bavilo da li je riba koju su novozavetni apostoli ulovili morska ili dunavska (kako jeučeni Dimitrije Avramović primetio na jednoj ikoni Živka Petrovića, "kovača, marvenog lekara iakademskog živopisca" izobraženoj za zemunsku crkvu). Ili, da li je zbog odeće, obnaženogizgleda i položaja anđela koji sleće na umirućeg cara Lazara posle kosovske bitke, lascivan usceni nalik "dva u ljubavi zanesena stvora" kako Džorđe Maletić (1886) opisuje sliku DžorđeKrstića za nišku Sabornu crkvu? A Moderna je u obrenovićevsku Srbiju dočekana i pitanjem:"Zar gospođica ne nađe boljih i lepših uzora sebi i svojoj oduševljenoj mladosti, noimpresionističke radove, to bolesno i trulo shvatanje bolesnih i trulih mozgova" - kako je PeraOdavić napisao za prvu izložbu Nadežde Petrović 1900. godine.Izgleda apsurdno, ali ipak nije s obzirom na predistoriju, da su politički i umetničkipluralističke devedeste godine obnovile, doduše na jednom višem nivou, ovu neprestanuikonomahiju. Gotovo da je sasvim opravdana i razumljiva potreba da se pojave novi"Samostalni" po uzoru na početak pedesetih godina kada se grupa umetnika pod tim imenomizdvojila iz ULUS-a zbog toga što je njihovo strukovno udruženje u izvorno mobliku zadržaloestetički dogmatizam kao recidiv socijalističkog realizma. Iako je prošlo opasno vreme "sumnji isumnjičenja, rasprava i svađa, skidanja slika sa izložbi i izbacivanja sa Akademije, unutrašnjihstaleških trvenja" brzo se pokazalo da novi oblik umetničke slobode koji je obeležio našuumetnost odmah nakon 1950. godine, a koji Sveta Lukić nazvao "socijalističkim estetizom"ukazujući na njenu totalnu bezidejnost, donosi kaktkada prikrivenu katkada otvorenu represiju iu oblasti umetničkog stvaralaštva. Ovaj svojevrsni strah od ikona kasnije je registrovan umnogim prilikama: iako je po slobodu stvaralaštva porazna epoha socrealizma prošla ukomunističkom periodu stalno je ostao prisutan njen eho: ako to nije bila ideološkiproblematična apstrakcija onda su to bili "slikarstvo surovosti" i "crni talas"; zbog "Svečaneslike" Miće Popovića (na kojoj su bili tadašnji jugoslovenskih i holandski vladalački parovi upunom sjaju) 1974. godine nije otvorena njegova samostalna izložba; zbog jedne naslovne"Studenta" kojom je obeležen Dan mladosti 1987. godine zasedao je Gradski komitetkomunističke partije Beograda na kome su donete primerene kazne vinovnicima; iako su odcrkvenih vlasti naručene i prihvaćene prestone mozaičke ikone za Žiču akademika MladenaSrbinovića, neposredno posle postavljana zbog njihovog nekanonskog "modernizma" bivaju