slika politike - Jovan Despotović

291čemu se javno mnjenje masovno određivalo (famozna "Politikina" rubrika "Odjeci ireagovanja"), po čemu je meren rejting i snaga političkih stranaka, po čemu je kalibrisan opštidržavni interes svih tadašnjih glavnih aktera političke scene.No, došlo je, što se tiče politike u užem kulturološkom smislu, i do stanovite inverzije.Titova epoha je, u skladu sa njegovom evidentnom potrebom da dobije što značajniju ulogu imesto na svetskoj političkoj pozornici, poklanjala znatnu pažnju kulturi i umetnosti. Političkagreška koju je on načinio odmah nakon završetka Drugog svetskog rata kada seindentifikovao sa staljinizmom, a u umetnosti njegovi ideolozi proglasili su socijalističkirealizam za jedinu estetiku koja je moguća u umetničkom stvaralaštvu, već od pedesetihgodina je diskretno otklanjana iz javnosti. Proces zamene socijalističkog realizmasocijalističkim estetizmom, kako je Sveta Lukić tačno imenovao novi, sada ne obavezni većpoželjni umetnički pravac, tekao je polako i postupno pripremajući dolazeće generacijestvaralaca za sve veće umetničke slobode - što je bila neminovnost, a što je on bolje od svihznao otvarajući Jugoslaviju za najraznovrsnije uticaje - ali pod jednim uslovom: totalnomkontrolom režima koja je sprovođena praktično svim državni (i društvenim) mehanizmima.U kulturi i umetnosti glavne institucionalne položaje (i druge oblike sinekura) dobilisu prosvećeni stvaraoci koji takođe jasno prepoznavali znake i sadržaje novog vremena. Paiako nije mogao niti on niti njegovi najistaknutiji politički ideolozi da bespogovorno prihvatiradikalnu apstrakciju u vidu recimo enformela beogradskog kruga ili gestualno slikarstvozagrebačkog (tada je usledio poznati njegov splitski napad na ovu umetnost 1963.), mnogiugledni umetnici, poput Petra Lubarde ili Mila Milunovića estetički su uspešno i nesmetanoformirali sliku te epohe, koja je pak podržana od novih generacija umetnika među kojima sunajistaknutija mesta imali, pored ostalih, vajarke Olga Jevrić i Olga Jančić, slikari StojanĆelić i Miodrag B. Protić koji je ujedno imao i veoma važnu ulogu kritičara i teoretičaramoderne umetnosti i osnivača i dugogodišnjeg upravnika Galerije a potom i Muzejasavremene umetnosti u Beogradu - prve i dugo godina jedine institucije ove vrste uJugoslaviji koji je u specijalno za njega izgrađenom zdanju na Ušću otvoren 1965. godine. Paiako je bilo brojnih nesuglasica između vrhunske politike, a tu se pre svega misli na ličnoTitov stav, i poslenika kulture te umetnika, sukobi su bili uvek pod potpunom partijsomkontrolom koja nije dozvoljavala njihovu eskalaciju niti eroziju ideološke čvrstine koja je bilauspostavljena. Crni talas u filmu, pozorištu i likovnoj umetnosti, slučaj "Plastičnog Isusa","WR Misterije orgazma", "Kad su cvetale tikve" ili "Slikarstvo prizora" ma kako da su u tom