slika politike - Jovan Despotović

197Utopistička pogreška Svetomira Arsića BasareNemoguća kulturna misijaKrajem sedamdesetih godina politička situacija u socijalističkoj Jugoslaviji naglo je počela da sepogoršava. A njen kulminativni nivo dosegnut je neposredno nakon Titove smrti - i to na Kosovui Metohiji jednom od brojnih i gotovo kontinuiranih pobuna etničkih Albanaca. No, kako njihovasecesionistička aktivnost nije mogla da se odvija sasvim otvoreno oni su, budući da su već tadapotpuno kontrolisali institucionalni politički, pa i ukupni život u ovoj pokrajini, pribeglimanjeviše otvorenim pritiscima na sve malobrojniju - kosmetsku srpsku nacionalnu manjinu nebi li potpunom populacionom dominacijom ostvarili odavno postavljene državotvorne ciljeve.Izrazi tadašnje teške, svakodnevne egzistencijalne borbe za opstanak, odjednom su se pojavili utamošnjem likovnom stvaralaštvu - pre svega u skulpturi akademika Svetomira Arsića Basare,kao znaci drame vremena. Ovo jedinstveno stvaralaštvo unelo je jednu novu i dotad nepoznatuživost u naš likovni život sa mnogim karakteristikama koje su ga izdvojile na aktuelnojumetničkoj sceni najpre izazivajući socijalno ignorisanje, a potom ideološku kritiku te kulturnuizolaciju.Dotad poznato kao visokomodernistički formalizam asocijativne i geometrijskeapstrakcije sedme decenije u savremenoj srpskoj skulpturi kojim je ona ušla u vodeće evropske isvetske plastičke pokrete epohe, delo Svetomira Arsića Basare tokom sedamdesetih godinapostepeno se menjalo u pravcu metaforičkog i simboličkog izraza. Ono ga je uvelo u krugjugoslovenskih autora kojima je forma bila istovremeno i ishodište i cilj. Nesklon radikalnojjezičkoj problematizaciji oblika, Basara je u tom periodu tragao za onom vrstom oblika koji jeprema njegovom shvatanju i senzibilitetu ponajbolje objašnjavao način obnove modernizma uplastičkim umetnostima. Otuda je ponešto čudno da ga Miodrag B. Protić u pregledu "SkulpturaXX veka" (u ediciji "Umetnost na tlu Jugoslavije", zajedničko izdanje Beograda, Zagreba iMostara 1982) nije uvrstio smatrajući verovatno da je njegova forma suviše opšte i često mesto utom stvaralaštvu, a svakako previđajući njenu unutrašnju slutnju čime se izbegavalo remećenečistog estetičkog koncepta koji nije želeo da uvidi i očigledne etičke dimenzije. Uostalom, to jeuobičajen kritički metod teoretičara "socijalističkog estetizma" kako ih je, pomalo ironično,nazvao Sveta Lukić praveći otvorenu paralelu sa socijalističkim realizmom, zapravo tvrdeći da jejedan (idejni) dogmatizam zamenjen drugim (bezidejnim). Basarin slučaj je zaobiđen i jer je