ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

səviyyəli ifasında təqdim edirik.
Bütün istədiklərimizi, can atdıqlarımızı, arzuladıqlarımızı həyata
keçirə bildikmi, bilmədikmi — bu barədə söz, əlbəttə, mənim deyil,
tamaşaçılarındır. Mən isə ancaq onu deyə bilərəm ki, böyük
bəstəkarın fədakar ömrüylə, ölməz Üzeyir sənətiylə məni daha da
yaxınlaşdıran, doğmalaşdıran, təkrarsız Hacıbəyli dünyasına —
gözəlliyə qovuşduran filmə minnətdaram. Gerçəkdən də Hacıbəyli
dünyası — gözəllik, ülvülük, nəciblik dünyasıdır. Üzeyir Hacıbəylinin
müqəddəs surəti ömrümün, mənəvi həyatımın ayrılmaz hissəsidir. Bu
dahi insana qibtə edirəm.
Onun müsiqisi ölməzdir.
Üzeyir ömrünün verdiyi dərslər — son dərəcə qiymətlidir.
1980-1985
P.S. 20-25 il bundan əvvəl yazılmış bu qeydlərə bir əlavə etmək
istəyirəm. "Üzeyir ömrü" ("Akkordı dolqoy jizni") sovet vaxtında
çəkilmişdi və təbii ki, böyük bəstəkarın bioqrafiyasında önəmli yer
tutan bəzi məqamlar filmdə əks oluna bilməzdi: Üzeyir bəyin ilk
Azərbaycan Cümhuriyyətinin görkəmli xadimlərindən biri kimi
fəaliyyəti, "Müsavat" partiyasının üzvü olması, Baş redaktoru
olduğu "Azərbaycan" qəzetində kəskin antikommunist, anti-rus
yazıları, nəhayət müstəqil Azərbaycanın himnini bəstələməsi… Bütün
bunlar təbii ki, o dövrdə əks oluna bilməzdi. Əhməd Cavadın
sözlərinə bəstələnmiş, Türkiyədə də çox populyar olan "Çırpınırdı
Qara dəniz" mahnısı, qardaşı Ceyhun Hacıbəylinin Parisdə qalması
və s. məsələlər də bu sıradandır. Hətta əks işarəli faktlar — Stalin və
o zamankı sovet rəhbərliyinin "Koroğlu" operasının Moskva
tamaşasında iştirak etmələri və müəllifi təqdir etmələri, Üzeyir bəyin
Stalinlə görüşləri, ona kantata həsr etməsi, müstəsna hal olaraq
bəstəkarın namizədlik müddəti keçmədən bir başa Kommunist
partiyasına üzv qədul edilməsi və bu səpkidən başqa mətləbləri də o
vaxt heç cür açmaq olmazdı. Bu günün "icazəli qəhrəmanları": bəs
həmin mühüm faktlardan söz aça bilmirdinizsə niyə bu filmi
çəkirdiniz? deyə irad tutacaq. Belə iradlara cavabım budur: Üzeyir
bəy ilk növbədə böyük bəstəkar idi. Onun özəlliyi siyasi fəaliyyətində
deyil — dahiyanə musiqisindədir. Bizim məqsədimiz də üç saatlıq
filmin göstərilmə müddətində tək Azərbaycan tamaşaçılarını deyil —
177