ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

gəlir.
Bu ətəklərə enmə iztirabdırsa, sevinc də ola bilər. Mən yenə də
daşın dalınca aşağılara enən Sizifi təsəvvürümdə canlandırıram.
Əvvəlcə iztirab çəkib, yaddaşında dünyanın obrazlarını yaşadırkən,
qəlbi səadət arzularıyla çırpınırkən Sizif kədərlənir — bu daşın
qələbəsidir, daşın özüdür. Kədərin ağır yükünü daşımaq çətindir.
Hefsiman bağındakı kədər də belədir. Amma bizi yıxan həqiqətləri
tanıdığımız zaman onlar geri çəkilir. Beləcə Edip öz taleyini biləndən
sonra onunla barışır. Faciə və onun faciə kimi dərk olunması eyni
vaxtda, bir yerdə başlanır. Kor olmuş ümidsiz Edip elə o anlardaca
anlayır ki, onu dünyayla yalnız incə qız əli bağlayır. Elə o zaman
məğrur danışmağa başlayır: Bütün bəlalarına rəğmən, sinni çox olsa
da qəlbinin genişliyi "hər şey yaxşıdır" deməyə məcbur edir.
Sofoklun Edipi də Dostoyevskinin Kirillovu kimi bizə absurd zəfərin
disturunu verir. Antik müdriklik çağdaş qəhrəmanlıqla birləşir.
Absurdu kəşf edən həmişə səadət dərsliyi yazmaq fikrinə düşür.
"Niyə, belə dar yolla gedirik?" Amma dünya yeganədir, səadət və
absurd eyni yerin törəməsidir. Onlar ayrılmazdır. Səadətin yalnız
absurdun kəşflərindən doğulduğunu söyləmək səhv olardı. Elə də ola
bilər ki, absurd hissi səadətdən doğulur. Edip: Elə bilirəm ki, hər şey
yaxşıdır — deyir və bu ilahi sözlərdir. Bu sözlər insanın sərt və son
kainatından səslənir. Onlar öyrədir ki, bu hələ hamısı deyil, hələ hər
şey bitib tükənməyib. Onlar bu dünyadan mənasız iztirablara meyl
edən Allahı qovurlar. Onlar taleyi insanın öz əlinə verirlər, insanların
öz aralarında həll etməli olduqları məsələ sayırlar. Sizifin sakit
sevinci bundadır. Bu tale onundur. Daş onun varı-yoxudur. Beləcə
absurd insan öz iztirablarını seyr edərək bütləri susdurur. Birdən birə
susan kainatda minlərlə gözəl səsin pıçıltıları eşidilir, yerdən qalxan
səslərin. Bu dünyanın bütün obrazlarının şüursuz və sirli çağırışıdır.
Qələbənin üzü və astarı belədir. Kölgəsiz günəş olmur, gecəni də
tanımaq gərəkdir. Absurd insan "Hə" — deyir və onun cəhdlərinin
sonu yoxdur. Əgər şəxsi taleyi varsa, bu da göylərin iradəsi deyil.
Qədər insanın özünün ona necə yanaşmasından asılıdır — ona baş
əyir və saya salmır. Qalan məsələlərdə özünü günlərinin hakimi
hesab edir. Sezilən bir an içinlə insan geri qanrılıb keçmiş həyatına
baxarkən Sizif də daşını və öz taleyinə çevrilmiş mənasız işlərin
ardıcıllığını seyr edir. Bunu özü yaradıb, yaddaşı bunları bir
vəhdətdə birləşdirib və ölümlə tamamlayıb. Bütün insan əməllərinin
498