ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

SUFİZM
Sufizm (Təsəvvüf) — İslam təfəkkürünün, İslam mədəniyyətinin
mühüm və ayrılmaz tərkib hissəsidir. Şərqin Əl Qəzali, Əl Ərəbi,
Həllac Mənsur, Fəzlullah Nəimi kimi mütəfəkkirləri, Həkim Sənai,
Ömər Xəyyam, Gəncəli Nizami, Əttar, Hafiz, Sədi Şirazi, Şəms
Təbrizi, Cəlaləddin Rumi, Yunis İmrə, Nəsimi, Cami, Nəvai, Füzuli
kimi dahi şairləri bu ya digər dərəcədə sufizmin ideoloqları olmuş ya
onun güclü təsiri altında yazıb yaratmışlar. Hürufilik, Bektaşilik,
Nəqşbəndlik və bir sıra başqa təriqətlər də sufizmdən bəhrələnmişlər.
Hətta məlamətiyyələrin təlimində süfizm ifrat şəklə də düşmüşdür.
Məlamətiyyə təliminə tapınanlar cəmiyyətin ikrahını, nifrətini
qazanmağı qarşılarına məqsəd qoyurdular. Onların şüarı "İkraha
ikrah idi".
Sufizmin əsas fəlsəfi təməli Vəhdət-vücud (panteizm) anlayışıdır.
"Əzəldən mənim və sənin qəlbin bir idi, mənim olmağın və sənin
olmağın, mənim qeybim və sənin qeybin — bir idi. Mənim və Sənin
demək də düz deyil. Aramızda Sən və Mən yox idi. Mən — Mən
deyiləm, Sən — Sən deyilsən, amma Sən də Mən deyiləm. Mən eyni
zamanda Mənəm və Sənsən. Sən eyni zamanda Sənsən və Mənəm"
Yunis İmrə də:
Məni məndə demə məndə deyiləm
Bir Mən vardır məndə məndən içəri — deyirdi.
1.Qəribədir ki, təsəvvüfün ciddi çağdaş araşdırıcısı Seyid İdris
Şah "Sufizm" kitabında Cəlaləddin Ruminin mürşidi Şəms Təbrizini
şəxs deyil "Təbrizin günəşi" bədii təşbeh kimi anlamışdır.
İnsanın Allahla vəhdətdə olması fikri ən qısa şəkildə "Ən -əlhəqq"
("Həqq mənəm, Həqq məndədir") düsturuyla ifadə olunur. Bu
inancı təbliğ edənlər amansız təqib olunurdu. Həllac Mənsur,
Fəzlullah Nəimi, İmadəddin Nəsimi işgəncəli surətdə edam
olunmuşlar.
Sufizm yalnız dini və fəlsəfi fikrə, poeziyaya deyil, sənətin başqa
406