ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

görkəmli yazarı Anna Mariya Matutenin maraqlı bir yazısı dərc
olunmuşdu. Həmin məqaləni dilimizə çevirib, yazar haqqında qısa
məlumatla birgə bizə təqdim edən isə Anar idi. Məqalədə təsvir olunan
mühit elə o zaman bizə yaman tanış gələcəkdi və fikirləşəcəkdik ki, yəqin
Anar bu məqaləni bizlərə boş yerə təqdim etməyib. Məqalədə təsvir
olunan dövr süqutu labüd kommunist rejimi dövrünün bir başqa üzü
deyildimi? Məqalənin çap olunduğu dövrdə isə biz hələ də tariximizin və
ədəbiyyatımızın sovetləşmiş dövrünü yaşayırdıq. Və o dövrün
İspaniyadakı faşist rejiminin süqutu dövrü ilə nə qədər oxşar cəhətləri
olduğu göz qabağındaydi. O zaman isə bunu ancaq beləcə, dolayısı ilə
söyləmək mümkün idi. Çünki azad düşüncə, fikir və əqidə sərbəstliyi
Anarın təmsil etdiyi ədəbi nəslin də arzu və ümidlərində yaşayırdı. O
arzu və ümidləri gerçəkləşdirmək vəzifəsinin məhz onların üzərinə
düşdüyünü qeyri-ixtiyarı da olsa dərk edirdilər. Elə ona görə də 60-cı
illərdə Azərbaycan ədəbiyyatında öz yerini tapan Anar imzası sadəcə
daşıdığı adın ilkinliyi ilə yox, həm də üzərinə düşən o vəzifənin
zamanında dərki ilə oxucuya yeni nəsə deyirdi. Anna Mariya Matute "Biz
ona görə yazmağa başladıq ki, narazıydıq" -demişdi.
"Biz — o vaxtın gəncliyi ətrafımızı sarmış riyakarlıq, saxtakarlıq,
yalan, nadanlıq, cəhalət, anlaşılmazlıq mühitində, hər azad düşüncənin
boğulduğu bir şəraitdə yaşayırdıq, nəfəs alırdıq, daha doğrusu nəfəs
almağa çalışırdıq" — Anarın bu sözləri həmin o ispan yazarının
fikirlərinin davamı kimi səslənirdi.
Azadlıq ehtirası, haqsızlıqlara, ədalətsizliyə qarşı barışmazlıq
bütün dövrlərdə, dünyanın bütün ölkələrindəki fikir və əqidə
adamlarını birləşdirən dəyişməz mənəvi amillərdir. Onlarsız zamanı
qabaqlamaq yəqin ki, çətin olardı. Zamanı qabaqladıqları üçün də
onlara addımbaşı etiraz edəcəkdilər. Onlar da etiraz edəcəkdi. Bu
etiraz yazdıqları hər kəlmədə, hər böyük və kiçik həcmli əsərdə hiss
olunacaqdı. "Biz ona görə yazmağa başladıq ki, narazıydıq" fikri
onların da ədəbiyyata gəlişi səbəbini ifadə edə bilərdi. Amma onların
ədəbiyyata gəlişi özü bir zərurət idi. Zərurətsə zamanla labüd
olandır. Ona görə də Anar və onunla bərabər 60-cı illərdə
ədəbiyyata, sənətə gələnlər yazmaya bilməzdilər".
Mənim haqqımda da xoş sözlər olan bu yazıdan belə böyük parça
gətirdiyim üçün oxucu məndən inciməsin. Mənimçün bü sözlər, həm
də dünyadan vaxtsız getmiş bir həssas qələm sahibinin sözləri çox
dəyərlidir. Deməli heç bir təşəbbüs hədər deyilmiş, heç bir iş boş
388