ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

iri "Keçən ilin son gecəsi"dir ki, mən indi də onu bütün kitablarıma
salıram. Ona görə yox ki, o belə gözəl hekayədir. Amma elə hesab
edirəm ki, sonrakı hekayələrim — çox sonra yazdığım hekayələr —
ondan üstün deyillər. Yəni bu hekayəni yazanda mənim müəyyən
səviyyəm var (bu ortadır, aşağıdır, yüksəkdir — o başqa söhbətdir)…
Məni ədəbiyyatda nə maraqlandırırdı? Yazılarımı səthi oxuyanda
yəqin ki, bir eksperimentçi, axtarışda olan yazıçı təsiri bağışlamıram.
Amma mənim bütün yazılarım eksperimentdir. O cəhətdən
eksperimentdir ki, mən ədəbiyyatın müxtəlif formalarında və
janrlarında yazaraq müxtəlif formalarını və janrlarını mənimsəmək
istəmişəm. Psixoloji hekayələr, lirik hekayələr, sonra satirik sikl—
"Molla Nəsrəddin", sonra fantastik əsər — "Əlaqə", sonra
yarıdedektiv — məhkəmə oçerki — "Gecə yarısında hadisə", sonra
dramaturgiya, sonra kino, esseistika, publisistika… Mən bütün bu
janrların (ümumiyyətlə tək ədəbiyyatın yox, çünki daha geniş
götürsək, bu həm də teatra, kinoya, televiziya, radioya, publisistikaya
aiddir) — sənətin müxtəlif formalarının imkanlarını özümçün açmaq
istəmişəm. Peşəkarlıq yolunda bu mənimçün çox vacib bir
vəzifədir… bunu mən bilərəkdən qarşıma qoyuram. Bir də hər
mövzu, hər mətləb öz janrını, formasını tələb edir. Tutalım "Dədə
Qorqud" filminin ssenarisini yazmışamsa mən bu uşaqlıqdan valeh
olduğum xalq dastanını ilk növbədə kinoda görürdüm. Roman kimi
yox, hətta pyes kimi yox, məhz kino kimi — mənim gözümdə dastan
kino əsəri kimi canlanırdı, ordakı o genişlik, o səhralarda çapan atlar,
o səhralarda qurulan alaçıqlar, ümumiyyətlə bu çöl həyatı, natura
həyatı, yəni kinonu götürsək, orda pavilyon, interyer həyatı yoxdu,
orda hər şey açıq səma altındadır. Bax bu açıq səma altında… açıq
səma duyumunu də ən çox və ən dəqiq mənə elə gəlir ki, kino verə
bilərdi. Ona görə mən "Dədə Qorqud" temasını başlayanda, birinci
kinodan başladım… Amma… kinonun ssenarisini yaza-yaza məndə
bir həvəs oyandı ki, bu "Dədə Qorqud" haqqında düşündüklərimi
yarıesseist, yarıpublisist, yarıelmi, yarıtənqidi — yəni yarı deyəndə
bütün bunların qarışığından olan bir formada da mənimsəyim və ona
görə də "Dədə Qorqud dünyası" adında essem yarandı. Mirzə Cəlilin
yaradıcılığına varmaq, onun həyatını (həyatı da yaradıcılığı qədər
maraqlıdır), yaradıcılığını anlamaq… Yəni buna elmi, elmi deyəndə
mən sırf elmi iş yazmıram, elə tədqiqat işi ki, gedib onun əsərlərini,
əsərləri haqqında yazılanları, özünün yazdığı xatirələri — bunların
361