ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

Rzayev familiyasını daşıyıram. Atamın arzusu idi ki, mən əsl
familiyamızı — Məmmədxanlı familiyasını götürüm. Müyəssər
olmadı. Çünki üzv olduğum bütün ittifaqlar, təşkilatlarda bu
familiyayla gedirəm. Nə isə, uzun məsələdir. Amma indi nəvəm
olub. Atası, anası, yəni oğlum Tural, onun xanımı Sevinc uşağın
adını Rəsul qoyublar. Mən arzu edərdim ki, onun familiyası
Məmmədxanlı olsun. Bizim bu qədim familiyanı, şərəfli familyanı
davam etdirən olsun. Atamın 34-cü ildə yazdığı bir şeri var.
"Sümüklər" adlı şer. O vaxtkı dildə — 34-cü ildə çıxanda "Kəmiklər"
adı ilə çıxıb. İndi biz sümüklər deyirik. Bu şerdə misralar var ki,
sümüklər bəndləndi, sümüklər kəməndləndi, sümüklər qoymadı irəli,
hara getdimsə ağzımdan vurdular ki, sən xan nəvəsisən, hara
getdimsə babalarımla məni ittiham elədilər və orada belə bir misralar
da var ki, "xan nəvəsi ola-ola, ərizə verəsən komsomola", yəni bu
təzyiqi atam ömrü boyu duyub, onun o ulu babası kiçik bir feodal
olduğuna baxmayaraq onun zabitəsi, adının vahiməsi bizim dövrə
qədər gəlib çatıb.
Bilmirəm bəlkə qəribə gələ bilər, hətta qeyri-təvazökar gələ bilər
ki, mən bu qədər babalarımdan danışıram. Amma məsələ onların
şəxsiyyətində deyil, mən başa düşürəm ki, onların nöqsanları da
olub, naqis cəhətləri də olub. Bunlar hamısı öz yerində. Amma
onlardan danışıramsa varislik nöqteyi-nəzərindən yox.
Bir yazıçı kimi marağım onunla əlaqədardır ki, mən onların
simasında Azərbaycan tarixinin müxtəlif mərhələlərində iştirak etmiş
adamları görürəm. XIX əsrdə Azərbaycanın Rusiyaya qatılması, XX
əsrin əvvəllərində maarifçilik hərəkatı, 1918-ci ilin hadisələri, 20-ci
ilin hadisələri — mən onların taleyində bütün bunların izlərini
görürəm və ona görə də onların şəxsiyyətinə məndə bu qədər maraq
var. Bayaq dedim ki, ata babam Gəncəyə Ələkbər bəylə
məsləhətləşməyə gedirmiş. İndi biz də qismət olsa Gəncəyə getsək,
orada ana tərəfdən nəslimiz haqqında, Rəfibəylilər nəsli haqqında
danışaram.
Gəncədə Ələkbər bəyin bir oğlu varmış — mənim babam
Xudadat bəy Rəfibəyli. Avropada — Rusiyada təhsil alan ilk
azərbaycanlı həkimlərdən biridir — Xarkov Tibb institutunu
qurtarıb, 1903-cü ildə Gəncəyə qayıdıb. Cərrah-xirurq kimi. Və
ömrünün sonuna qədər, yəni 20-ci ilə qədər cərrahlıq fəaliyyətini
davam etdirib, heç bir partiya, heç bir firqəyə daxil deyilmiş, amma
352