ANAR Əsərlər VI ssenarilər, tərcümələr Bu kitabın çapı Ekson ...

ir xal, bir işarə var…
Dəfələrlə demişəm, bir də təkrar edim! Bizim nəslin yeniyetməlik
çağı 56-cı ildə qurtardı, — XX qurultay, Macarıstan hadisələri,
gəncliyimiz 68-ci ilin avqustunda Sovet tankları və 5 ölkənin qoşunları
Çexoslovakiya, Praqaya girib "Praqa baharının" oyatdığı hərəkatı
yatırdığı zaman qurtardı. Və bu çətin ildə 1989-cu ildə mən və mənim
nəslimdən çox adamların sevincləri varsa, bu sevinclər onunla bağlıdır
ki, biz həmin hadisələrin təkzibini, yenidən qiymətləndirilməsini gördük.
Və onu deyim ki, bu hadisələr müəyyən dərəcədə Azərbaycanla da
bağlıdır. Çünki bu model ki, Əfqanıstanda, ondan qabaq
Çexoslovakiyada, ondan qabaq Macarıstanda həyata keçirildi, yəni bu
model ondan ibarətdir ki, həmin ölkələrin xaricində bir hökumət təşkil
olunur, bu hökumət başqa ölkənin qoşunlarını ölkəyə dəvət edir…
Qoşunlar daxil olur və bu hökumət iş başına gəlir. Bu model ilk dəfə
Zaqafqaziya respublikalarında, ilk dəfə də Azərbaycanda tətbiq edilib…
Müharibə vaxtı Krım tatarları sürgün olunduğu kimi Stalin —
Beriya — Mikoyan dəstəsinin azərbaycanlıları da sürgün eləmək
fikri vardı. Və bu fikrin həyata keçməməsi bizim bu gün sizinlə öz
vətənimizdə, öz dilimizdə danışmağımız deməkdir. Bu fikir həyata
keçsəydi — harda olacaydıq, ümumiyyətlə olacaymıydıq — məlum
deyil… Diktatorlara bəzən bəraət qazandırırlar ki, onların vaxtında
nə isə tikilib, nə isə qurulub, nə isə maddi abidələr yaranıb. Amma
heç kəs onu hesablamır ki, bu maddi yaranmışlarnan bərabər, nə
qədər mənəvi itkilər olub, nə qədər insanlar mütiyə çevrilib, nə qədər
insanlar kölə psixologiyasına alışıblar, nə qədər insanların
mənəviyyatı, mənliyi tapdanıb. Və bu elə bir hissdir ki, yəni bu
mənəviyyatın, ləyaqətin tapdanması elə bir hissdir ki, bu genetik
keçir, yəni mənəviyyatı tapdalanan nəsildə də hələ bu qorxu yaşayır,
hələ bu vahimə yaşayır, bu totalitarizmin acı təzyiqi nəsildən-nəslə
keçərək insanları mütiləşdirir, insanların qol-qanadını qırır,
insanların şüurunu, fantaziyasını pərçim eləyir, sıxır, əzir. "Yaxşı
padşahın nağılı"nda da məhz vaxtilə belə bir totalitarizmin
nümunəsini göstərmək istəyirdik. Bu "yaxşı padşah", bu sözdə
əlbəttə, bir ironiya var, bu "yaxşı padşah" axmaq da deyil, bəlkə
əzazil də görünmür, bəlkə hətta simpatiya da doğura bilir və nəhayət,
onun bir cəhəti də var ki, tənhadır, çünki diktatorlar özləri heç bir
vaxt xoşbəxt olmurlar, insanlardan qorxurlar, insanlardan
şübhələnirlər, insanlara inanmırlar və ona görə də bədbəxtliyi
369