t. I (PL 63)

743 AN. MANL. SEV. BOETII. 744
cum habere velis, tutus sis, et eum deponere cupias, A
vitare non possis? ' Aa praesidio sunt amici ", quos
non virtus, sed fortuna conciliat? (3) Sed quem feli-
citas amicum fecit '', infortunium faciet inimicum.
' Qua3 vero pestis efticacior ad nocendum, quam fa- 5
miliaris inimicus?
g®g METRUM • V.
Argumentum. — Domitor mundi, inquit Philosophia,
nisi suis domi)ietur perturbationibus, potens non est. tO
" Nomine teuus.
i Tibi.
Quicunqiie cupit haberi potens, hic subigat suos
spiritus contumaces, neque subjiciat se volupiati superatum
imperiis turpibus. Nam quamvis India procul
' An prxsidio sunt amici, etc.] Amicorum duples
genus hic notatur, pro duplici nimirum modo, quo
alius et aliena »stimari amarique possunt, amicus
scilicet virtutis, et amicus fortunce. Prior cretera
bona (locci faciens solam virtutem alterius cestimat et
amat : unde liic a^quo semper animo est erga 'amicum
virtute prsedilum.. Posterior virtutem parvi du-
cens cictera quae vulgo habentur bona cestimat et
hic inconstantis iastar fortunce
amat : quamobrem
est volubilis ; adeo ut quem felicitas amicum fecit,
eidem infortunium faciat inimicum : eoque magis noceat.
^ Quse pestis efjicacior ad nocendum.] Quod enim
familiaris sit, hinc novit modum, quo tibi nocere
possit, inde vero tu non cogitas, quomodo ejusdem
insidias vitare possis. Usque adeo falsa est assumptio,
quo putas, regnum regumque familiaritatem habere
rationem summi boni.
' Quod dicitur Parthenicum. Carmen est constans
ex uno genere versuum, quorum quilibet trimeler
ante tertium pedem anapffistum, quem sequitur syllaba
superstes, primuQi et secundum pedem habet
spondeum vel anapaistuQi indiscriminatim.
1. Qui se volet essc potentem.] Prrecipua sui parte,
nimirum mente, haberi potentem.
2. Animos domet ille feroces.] Animus prima significatione
ventus est, non secus ac Grreca vos a.v;tj.oc,
unde videtur oriri. Quare quemadmodum ventus,
quatenus hic a tempestate differt, nihil aliud est
quamtenuis aquaj vapor hucillucque, qua minus resistitur,
discurrens ; ita animus prima significatione
nihil est aliud quam subtilior sanguinis vapore cerebro
per nervos, qua data porta, egressurus. Sic
Virg. I Georg., v. 420 :
Vertuntur species animorum, et pectora motus
Nunc alios, alios dum nubila ventus agebat,
Concipiuut.
Et Georg. iv, v. 80 :
Hi motus aaiuiorum atque ha3c certamina tanta
Pulveris exigui jactu compressa quiescent.
Sic etiam nunc potentia dicilur versari in animis
domandis : quod nimirum mens nostra nihil possit
in nostrum corpus, nisi ope spirituum illorum : at
quod iidem spiritus' iter trilum facto agmine subire
contendentes, instar ferarum diflicilius regi et veluti
mansuefleri possint, idcirco nunc dicuntur feroces,
ita ut ipsorum moderamen majus sit fortitudinis et
potentiffl argumentum.
3 Nec victa libidlne colla.] Similitudo desumpta ex
captivis, qui coUacatenis vincta solentgerere : quamobrem
colla hic intelliguntur et de mente et de
INTERPRETATIO.
NOT^.
Qui se volet esse potentem,
Animos domet ille feroces,
Nec victa libidine coUa
Foadis submittat liabenis.
S03 Etenim licet Indica longe
Tellus tua jura tremiscat,
Et serviat ultima Tliule
Tamen atras pellere curas,
Miserasque fugare querelas
Non posse, potentia non est.
dissita metuat tuam ditionem, et Thule ultima imperii
Romani insula pa)'eaJ tibi ; nihilominus non eris potens,
quandiu non poteris removere libidinem funestam
et repellere querimonias miseras.
B corpore, libidine, sive mala voluntate victis : libido
quippe generatim est mala voluntas, quasi mens
malo libitu a recta via dellectens labatur. Omne_
quod male libet, libido est, inquit S. August. lib. iv
Hypogn.
P
0. Indica tellus.] India ab Indo flumine sic dicta.
Est autem vasta terrarum regio Asiam ad ortum terminaus
: quamobrem hic accipitur proortu.
0. Tua jura tremiscat.] Jiis, sicut docet Sanctius,
prima sua significatione signat olera aut pultem :
sed quia in conviviis pares unicuique partes dabantur,
ideo jus translatum ad significandum quod cuique
suum est : ex quo fooietas hominum instituta ad
reddendum unicuique quod suum est, jus forense dicitur
: ita ut homo dicatur vocari in jus. Quoniam
vero principes prresertim a Deo constituti sunt, ut
populi siium quique haberent, proplerea principium
voluntas et edictum appellatur jus et ad hujus similitudinem
alice leges jura dicuntur : hinc jura hic
cujuslibet potentis jussasunt.
7. Serviat idtima Thule.] Thule insula terrarum,
quas Romani olim noverint, ultima, et maxime septentrionalis
versus occidentem : unde hic notatoxasum.
Vulgo dicitur Islandia. De hac regione loquitur
Virgil. I Georg., v. 29.
Au Deus immensi venias maris, ac tua nautiB
Numina sola colant, tibi scrviat ultima Thule.
8. Ati'as pellerecwas.] Cura atra nunc vocatur prsedicta
libido. Est quidem libido ciira, quod mens libidine
prEesertim saucia uratur; unde Virg. iv /Eneid.,
vers. I :
At regina gravi jam dudum saucia cura,
Vulnus alit venis, et cteco carjiitur igni.
D At eadem libido est cura atra sive damnosa : nam
apud antiquos candor boni, nigror mali ominis est :
unde /Ethiopis occursus infortunium credebatur
portendere : hinc melancholia, qn» pluribus malis
effectibus infamis est, atrabilis appellatur : prajdicta
autem libido non solum corpori, sed etiam menti est
damnosa.
9. Miserasque fugare querelas.] Querelse nunc dicuntur
miserae et a causa et ab elfectu, quod a miseriis
ortaj producant novas miserias.
10. Non posse potcntia non cst.] Mens enini ex eo
solum poteus est, quod sui domina porturbationibus
moderetur : quod nisi prffistent reges regumque familiares,
falso assumunt se esse felices. Sequitur
gloria.
;