t. I (PL 63)

13BS AN. MANL. SEV. BOETU. i3E)6
Sunt fundi beoe merii.orum et pro testimatione
ubertatis angustiores assignati sunt.
Loca macra et arida ampliori termino conclusa
sunt. Sunt loca subsicciva quae ad jus ordinarium
non pertinent, sed si convenerit inter possessores,
possideant; si non convenerit, reraanet potestati.
Alia loca perfectiora ad jus publicum pertineant;
totidem sipossessoribus convenit, possident.
Sunt autem loca publica ba2C quce scribuntur silva
et pascua publica augustinorum qua; ilio modo alienari
nequeunt, et possident tutelam aut templonim
publicorum, autbalnearum,qu8eloco collivaappellant.
Ager extraclusus est, qui intra finitimam lineam
et centurias interjacet; ideo extraclusus, quia ultra
flnitimos limites clauditur.
De controversiis ruhrica.
Controversiaruni materia? sunt dua», finis et locus,
liarum altera continetur quidquid ex agro disconve-
nit. Sed quoniam bis quoque partibus signatae con-
troversise diversas babent conditiones, ut potui ego
comprehendere, proprioe sunt nominandoe.
Genera sunt controvcrsiarum 14 : De positione
terminorum. De regione. De fine. De loco. De domus
proprietate. De possessione. De alluvione. De jure
territorii. De subsiccivis agris. De locis publicis. De
locis relictis et extraclusis. De locis sacris ac re-
ligiosis. De aquae pluviae accessu, et de itineribus.
Controversia est inter duos pluresque vicinos. In-
ter duos, an in rigore sit cseterorum ratione linis
vero de fine lineae litigant, alii de fundis attendunt.
Sed avido modo quaerendum est prius origo causae.
Natura per baereditates opinionis hujus generis con-
troversias flunt, quare jure ordinario litigalur. Prius
tamen in judicio super possessionem quffistio flnia-
tur, et tunc agrimensor ad loca ire proecipiatur, ut
patefacta veritate hujusmodi litigium terminetur.
Genera controversiarum ex flumine baec sunt : non
quod occupatis agris agitur, sed quod vis aquae abs-
tulerit, repetitionem non habebit; quae res necessitate
ripae muniendai sunt, sine allerius damno, quisquis
;
ille faciat qui ripam suam muniet. Quod si fluminis metas, lacus et legonatus, et fabriciis constructos catorrens
aliquando tam violentus decurrit, ut alveum D laviones. Aliquotiens enim petras qiiadratas et scri-
mutet suum, multorum agros trans ripam occupat, ptas, quDS indicant cujus agri quis dominus, quot
saepe etiam insulas efliciet. Sed Cassius Longinus spatium tueantur. Non enina omnis titulus inscriptio-
prudentissimus juris auctor ot judex hoc statuit, ut nibus est inductus, quoniam aliquibus locis non sunt
quidquid aqua lambendo abstulerit possessor admittat,
quoniam scilicet ripam suam sine alterius damno
tueri debet. Si vero major vis decurrerit, et in fines
alterius alveum mutat suum, et flat insula in quo
concurrerit, unusquisque modum fluminis majoris
agnoscere debet, et eam insulam ipse sibi vindicabit,
cujus terram tempestative praeoccupavit, quoniam
non possessoris negligentia, sed tempestatis violcntia
apparet arreplum.
Ager subsiccivus secundum suas determinationes
j^
ascriptus est, in flnibus suis tabulario Cccsaris inferimus,
etquod benelicioconcessa autassignata colonia3
fuerint, sive in proximo, sive inler alias civitates,
iibros bencflciorum ascribimus, et quidquid aliud ad
instrumentummensorumpertinebitad solumcolonias,
sed ad tabularium Caesaris manu conditoris subscriptum
habere debebit.
r
Ager est similis subsiccivus conditionis extraclu-
sus et uon assignatus, qui, si rei publicae, populo Ro-
raano, aut ipsius coloniae cujus fine circumdatur, aut
ad populum Romanum pertinet, datus non est, ia
ejus qui assignare potuerit remanet potestate.
Signa limitum flnalium in diversas regiones, sive
vocabula, vicos, vel possessiones baac sunt inter utrosque
possessores teslimonia agralia dividenda.
In montibus loco arida et confragosa petras signatas
invenimus.
Summa montium terminos agusteos, id est rotun-
dos, in effigiem columnae aliquos littera signatos,
archas finales in partibus grumos, id est congeriem
petrarum, arbores antemissas intactas a ferro, congeriem
macerije, id est ubi sasa collecta ab utrisque
partibuslimitem faciunt, item petras sacrificales aras,
in quibus locis arbores intactaj stare videntur iii quo
inter plures triflnium facit, aliquibus locis et quadri- loco veteres errantes sacriiicium faciebant. Alio loco
finium, secundum prosimas possessiones : dum boc ^ viae militares finem faciunt, qui termino muniuntur.
nesciunt, non eis convenit, et diversas controversias Alia vero dextera montium, id est pro latere montis
ipsi possessores inter se faciunt. Alii de loco, alii ripaecurrentesfinemfaciunt. Aliquandosepulcraflnem
faciunt, ideo sepulcra sequenda sunt quae extremis
finibus concurrentibus plures concursus agrorum ex-
pectant. Omnia enim monumenta dominos testantur.
Sunt termini cursorii in effigiem tituli constituti,
certa loca rivi, finales cunabulae vel novercae, quod
regulis construitur, scorpiones ubi fines duos cuneati
se jungunt. Si forte in campestria loca ubi agri in pla-
nitie sunt constituti in jugeribus assignata inveniun-
tur. Item inter voratos rupis arboribus ante missis
intactis, ut supra dixi sacrificales, tumcr terrae in
efflgiem limitis constitutos, petras molares foveas, vel
lapides scripti , sed in efflgiem terminorum positi
sunt, quos cursorios vocamus. Nam et ipsi montes
omnino loca determinant, termini vero non unam
mensuram inter se continent, jubente Augusto Cajsare
Balbo mensore, qui omnium provinciarum men-
suras dixtinxit ac declaravit, perque testimonia su-
prascripta fines locorum terminentur.
Stmt enim terraini quibus fldesnon est adhibenda,
isti dicuntur itinerarii. Omnes enim limites itineri
publico servire debebunt, qui dextera ac sinistra flnes