t. I (PL 63)

839 AN. MANL. SEV. r.OETn. 840
enim, quibus perturbere, conjecto. Nimium, inquam, A eventum praescitarum rerum, etiam si praescientia
" adversari ac repugnare videtur, praenoscere universa
Deum, et esse ullumlibertatis arbitrium, ' Nam
si cuncta (o) prospicit Deus, neque falli ullo modo
potest, evenire uecesse est quod Providentia futurum
esse prseviderit. Quare si ai seterno non facta
hominum modo, sed etiam consilia, voluntatesque
praanoscit, nuUa erit arbitrii libertas : neque enim
vel factum aliud uUum, vel quffilibet esistere poterit
voluntas, nisi quam nescia falli Providentia divina
prajsenserit. 3S5 Nam si res aliorsum quam pro-
visae sunt, detorqueri valent, non jam erit futuri tirma
prajscientia ; sed opinio potius incerta, quod de
Deo credere nefas judico -. Neque enim illam probo
rationem, qua se quidam credunt liunc quEestionis
nodum posse dissolvere. Aiunt (S) enim b non esse
ideo quid eventurum, 'quoniam id Providentia futurum
esse prospexerit, sed e contrario potius, quoniam
quid futurum est, id divinam Providentiam la-
tere non posse, eoque modo necessarium hoc in con-
trariam relabi partem. Neque enim necesseesse con-
lingere, qum providentur: sed necesse esse, quaj fu-
tura sint, provideri. (10) 3 c Quasi vero, qu» cujus-
que rei causa sit, prsescientiane futurorum necessi-
tatis ; an futurorum necessitas, ProvidentiEe, laboretur.
•' At nos illud demonstrare nitamur, qnoquo
modo sese liabeat ordo causarum, necessarium esse
a Prsesensio divina et humana libcrtas videniur sibi
invicem contradicere.
1 Non idco aliquid futurum quod Deus id prsesenserit,
sed contra Ueum id priesensisse qmniam futu
' Nam si cuncta prospicit Dcus, etc.] I. Generatim
probatur prajdicta ooncordia non posse stare : quia
cum libertas hominis viatoris, ut jam dictura est, ct
experieutia quotidiaua, ipsi Ciceroni cajtorisque paganis
nota conlirmatur, sit facultas ad utrumlibet,
propterea quod ita necessarium est, ut aut nuUatenus,
aut non alio, quam quo existit modo, exislere
possit, illud homini non est liberum ; adeoque circa
illud nulla est ipsius hominis libertas. Alqui posita
divina Providentia, omnia facta, dicta, cogitataque
hominis ita se habebunt : cum enimdivina Providentia
sithorum omnium non solum pr£eteritoruni, prsesentiumque,
verum etiam futurorum cognitio, si
ha;c possunt aut non existere aut alio, quam quo existunt,
modo existore, divina providentia non erit
prffisensio evidens, adeoque lirma et falli nescia,
sed potius obscura, incerta et errori obnoxia ;
de Deo cogitare nefas.
quod
-Neque illam probo rationem, etc.] Boetius sibi
objicit, quod nonnuUi respondere solent ad tuendam
preedictam concordiam, videlicet non divinam Providentiam
futurorum eventuum sed futuros eventus
dimnx Providentix esse causam : ex quo sequitur, divinam
providentiam potius quam futurum eventum,
esse necessariam. Sed idem lioetius hano responsionem
refutat, primum ex eo quod non solvit difflcultatem,
deinde ex eo quod praiposterum est, eventus
futuros esse causam divinae Providentiaj.
3 Qiuisi vero, eto,] Primum, inquit, ha;c responsio
non solvit diflioultatem, quandoquidem non qua3ritur,
ntra sit allerius causa, an Providentia rei futura?,
an res futura Providentice? nec minus, utravis
futuris rebus eveniendi necessitatem non videatur
inferre. (15) Etenim si quispiam sedeat, opinionem
qute eum sedere conjectat veram esse necesse est :
atque e converso rursus, si de quopiam vera sit opi-
nio, quouiam sedet, eum sederenecesse est. In utroque
igitur necessitas inest : in hoc quidem sedendi,
at vero in altero veritatis. Sed non idcirco quisque
sedet quoniam vera est opinio, sed heec potius (20)
vera est quoniam quempiam sedere prcEcessit. Ita
cuni causa veritatis ex altera parte procedat, inest
tamen communis in utraque necessitas. SS® Simi-
lia de Providentia, futurisque rebus ratiocinari opor-
tet. Nam etiam si idoirco quoniam futura sunt pro-
videntur, non vero ideo quoniam providentur eve-
„ niunt ; nihilominus tamen a Deo vel ventura provi-
deri, vel provisa evenire necesse est . quod ad peri-
mendara (5) arbitrii libertatem solum satis est. ' Jam
vero quam " propposterum 'est, ut ffiternaj prsescien-
tiaj temporalium rerum eventus causa esse dicatur?
Quid est autem aliud arbitrari, ideo Deum futura,
quoniam sunt eventura, providere, quam pntare quse
olim acciderunt, causam summae illius esse providenticB.^
Adhajc, sicuti, cum quid esse (1) scio, id ipsum
esse necesse est;ita cum quid futurum novi, id ipsum
futurum esse necesse est. Sic llt igitur ut eventus
INTERPRETATIO.
NOT^
pra3scita3 rei nequeat evitari. Postremo^ si quid ali-
rum erat.
" Sed hoc non solvit.
i Idipsum tamen probare conemur.
C Perversum.
sit neoessaria, 'sequitur alterius necessitas ; quemadmodum
ex eo quod vere judioem te sedere, sequitur
neoessario te vere sedere; aut eseo quod moles
lignea fuerit Eequalis cum decempeda, sequitur
necessario, decempedam essea^qualem oum hao molelignea;
licet deoempeda hujus aiqualitatis, aut
tuus silus illius judicii dioatur causa.
* Jam vero quam prseposlerum, etc.] Deinde prxposterum,
est sivo perversum, mutato scilioet rerum
ordine, cventus futuros esse oausam divinaj Providentise;
quia cum omnis causa sit suo effecto prior,
prseposterum est illud quod a oerto duntaxat terapore
existit, esse causam ejus quod ex omni aiternitate
esistit : id autem se haberet, si eventus futurus es-
set oausa divinee Provideutiaj ; qux olim acciderunt,
verbi gratia, Romana mffinia, cum hsec antea
futura essent, essent causse divinas Providentiae
D qu£e xterna est.
5 Si quid aliquis aliorsum, etc.] II. Probatur speciatim,
ex parte ipsius divinie Providentiaj, proedicta
conoordia non posse stare, quia qua; mentis qualitas
a philosophis vocatur scieu'ia, hcec debet esse non
modo evidens, verum eliam vera et certa, saltem
ratione judicii quod sibihabetannexum : adeoutnec
instar erroris sit falsa, nec instar opinionis sit incerta
: cum igitur Providentia divina sit soieutia et
quidem meliori jure, quam quajlibet humana cognitio,
propterea Providenlia divina debet esse modo
evidens, verum eliam vera et certa ; alqui eorum,
quffi libertatehumana futura essont, nulla posset esse
Providentia evidens, vera et certa; quod ha2c non
sit nisi de iis qua3 necessaria suat.