Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
«41 METRUM * XI.<br />
Argdmentum. — Philosophus,i7iquUPIiilosophia,unam<br />
attentius, consideret mentem : hiiic quippe lumen<br />
ingenitum, quod, magistro docente, summx etiam<br />
veritatis possit esse principium.<br />
Quisquis profunda mente vestigat verum,<br />
Cupitqne nullis ille deviis falli,<br />
Id se revolvat intimi lucem visus.<br />
AX. MANL. SEV. BOETII. 776<br />
342 Longosque in orbemcogatinflectensmotus,<br />
Animumque doceat, quidquid estra molitur,<br />
Suis retrusum possidere thesauris :<br />
Dudum quod atra texit erroris nubes,<br />
Lucebit ipso perspicacius Phoebo.<br />
Non omne namque niente depulit lumen.<br />
8-43 Obliviosam corpus invehens molem.<br />
Hieret profecto semen introrsum veri,<br />
INTERPRETATIO.<br />
Qui inquirit verilatem alto animo, idemque optut<br />
nullis decipi erroribus, hic revocet lumen interioris<br />
aspectus ad suam m%n\,e,m , et conoerlens cogitationum<br />
longam seriem disponat in circaitum, et instruat mentem<br />
habere reconditum in suis thesauris id omne, quod<br />
extra se quserit : tum quodjam pridem caligo nigra<br />
erroris velavit,id clarius ipso solefulgebit. Nam corpus,<br />
quamvis machina oblivionis parens, non fugavit ex<br />
animo omnem lucem. Certe semen veritatis intus manet,<br />
quod diffunditur, agente magistro. Qnomodo enim inmjjE.<br />
* Quod dicitur iambicum. Carmen constans ex B intelligitur moliri verum, cum spretis suis cogitatio-<br />
uno genere versuum, quorum quilibetsex pedes ha<br />
bet, stEpe imparibus locis spondeum,j)aribusiamb'im.<br />
\. Quisquis.] Philosophus: nam philosophus, spectata<br />
nominis interpretatione, is appellatur qui tota<br />
mente vestigat verum, sapientiae studiosus. Nimirum<br />
inquit Tullius v Tusc, Phythagorae ingcnium et eloquentiam<br />
cum admiratus esset Leon,qusesivit ex eo, qua<br />
maxime arte confideret ? Itle artem quidem se scire nullamrespondit,<br />
sedessephtlosophum... raros esse quosdam,<br />
qui cwteris omnibus pro nihilo habitis, rerum<br />
naturam studiose intuerentur, hos seappellare sapientix<br />
studiosos id est enim,philosophos.<br />
I. Profunda ?ne«(e.] Profundum dicitur primum<br />
quidem de corpore cujus porro fundus dimensioneni<br />
terminat : sic profundum pelagus dicimus. Deinde<br />
vero propler quamdam similitudinem de ipsa mente,<br />
cujus cogitatio penetrans est : sic consilium vocatur<br />
profuudum aQuintil., decl. 1.<br />
I. Vestigat verum]. Verum sive veritas duplicis<br />
est generis, nempe res, et mudus. Res veraest extra,<br />
niodus verus est intra mentem : unde posterius hoc<br />
verum sive veritas deliniri potest cogitatio mentis<br />
recte percipientis aut judicantis. Agitur autem hic<br />
de hoc posteriori vero; unde statim dicitur vers. 6<br />
Animum idsuis retrusum possidere thcsauris.<br />
3. In se revolvat, etc.] Suam menlem inspiciat :<br />
mens enim luimana in liis quse naturali lumine cognoscenda<br />
sunt, nullum potestbabere judicium verum<br />
certumque (quod uuncdicitur verum investigandum)<br />
nisi prfeeunte et regente evidentia quae nihil est<br />
aliud quam coguitio clara et distiacta : evidentia<br />
autem haec aou ante haberi potest, quam mens seipsam<br />
cognoverit : unde illud, nosce teipsum, de quo<br />
jam locuti sumus.<br />
4. Longosque in orbem, etc.] Habeat cogitationem<br />
cogitationis, ipsiusque secundn? cogitationis tertiam „<br />
cogitationem, et sic deinceps, ila ut liat veluti circi'Uus<br />
cogitationum : hac enim solum ratione prajcipitatio<br />
et prtejudicium, duo veritatis inveniendse impedimenla,<br />
vilari possunt.<br />
a. Animumque doceat.] Animum docere proprie<br />
soliusDei est, a quo animus conditus conservatusque<br />
primum informatur : frequenti tamen meditatione<br />
mens humana suas cogitationes attentius cogitans,<br />
ipsum etiam animum eo putaturdncere, quod, niente<br />
veluti Deuminterrogante, Deoque eidem respondente,<br />
naturale lumen sicdilfundatur, ut qtiod ante latebat,<br />
id fugata caligine animadverlatur. Inter alia autem<br />
mens nostra, atleuta hac suarum cogitationum meditalione,<br />
docetur, se in se possidere thesaurum,<br />
qucm extra se invenire lentabat : unde additur<br />
5 et 6. Quidqnid extra molitur suis retrusum possi-<br />
dere thesauris.] Molior dicitur a mole : moles forte a<br />
[jLOAXi-jefj, vectibus submovere : quare quidquid majori<br />
sive corporis sive mentis virtute agimus, illud dicimur<br />
moliri : sic corpore iter, mente insidias ; utroque<br />
arceni dicimur moliri. Mens ergo extra se tum<br />
nibus, subjectam ipsis cogitationibus materiam considerat<br />
attentius : quod quidem vitium non est: cum<br />
nostra cogitatio, utpote quae non est nihili, a rebus<br />
exterioribus pendeat, velut effectus a causa, nec vitiosum<br />
sit, cognoscendi effecti gratia, causam considerare.<br />
Verum cum plura essepossint in causa, quam<br />
in effeclo, nihil vero in effecto, quod non sit in<br />
causa, propterea mens humana, inveniendo veritatem,<br />
melius suas cogitationes, quani subjectam cogitationum<br />
materiam primum contemplabitur : sicque<br />
in se, sive suis in thesauris cognoscet, se possidere,<br />
quod extra se reperire tentabat : sic inveniet evidentiam<br />
sive claram distinctamque cogitationem, qua<br />
inventa non solum atram nubem, hoc estignorantiam,<br />
erroris causam, fugabit, sed ipsum etiam errorem<br />
vitabit. Nimirum.<br />
9. JSon omne mente depidit lumen corpus.] Homo<br />
Q non est sola mens, neque solum corpus; sed compositio<br />
mentis et corporis in sese invicem agentium .<br />
hinc corpus sua in mentem actione innatum ipsius<br />
mentis lumen non exstinguit quidem sed olfundit.<br />
Non exstinguit, inquam : ut enimDeus, hujus luminis<br />
naturalis auctor, constantissimus est, sic lumen illud<br />
tandiu, quandiu mens durabit, duraturum perpetuum<br />
est. At olfLindit ; Corpus enim quod corrumpitur<br />
Sapientiae ix, aggravat animam, et terrena inhabitatio<br />
deprimi sensum multa cogitantem : hinc corpus<br />
nunc dicitur.<br />
10. Obliviosam invehens molem.] Cujus propositionis<br />
explicandae duplex est modus : aller Platonicus<br />
et fiilsus : alter philosophicus et verus. Platonici quidem<br />
esistimarunt, omnes horainum mentes, anteguam<br />
hae cum corporibus conjungerentur, conditas<br />
fuisse, omnique doctriuarum genere instructas : sed<br />
propter aliquod suum crimen in corpora immissas<br />
infelici commercio omnia, vetuti hausto oblivionis<br />
poculo, oblitas fuisse, ita ut et corpus obliviouis<br />
causa, ct mens ipsa deinceps addiscens reminisci dicatur<br />
: sed sententia hiBc falsa est cum mens huniana<br />
non prius creata, quam ipsius corporis formafuerit.<br />
Philosophi vero, saltem ii qui prKJudiciis non ducuntur,<br />
putant, nienleui humanam mter Deum, cujus<br />
ipsa est effectus, et corpus, cujus eadem est forma,<br />
mediara a Deo quidem statim ab ortu optimis informari<br />
cognitionibus aftectibusque desumuio bono, sed<br />
a corpore adversis cogitationibus ita turbari, his ut<br />
iile aut pellantur aut saltem obscurentur : tamen.<br />
\\. Useret semen introrsum veri.] Seuien, illud dicitur<br />
ex quo insito aliquidlit: quare semen veri, introrsum<br />
sive intra nostram mentem existens, nihil<br />
est aliud quam cogitatio, ex qua insila tit verum<br />
judicium : cogitatio autem illa est notio; siquidem<br />
judicium verum non lit nisi ex pra-cuntibus notiouibus<br />
: quamobrem si non obstanle im|»etu corporis,<br />
in mente nostra supersit semper aliqua notio sive<br />
idea, hseretprofecto semen introrsum veri : at ejusmodi<br />
uotio semper superest, ea saltem quam ab ortu divi-
Change language