t. I (PL 63)

897 JIURMELLI ET AGRICOLJ^ COMMENTARIA. 898
Latine vesper. Ea anno curium conficit, el itiludi- A opinantur nonnuUi) a suis formis substantialibus
nem lastrans signiferi orbis et longiturlinem neque moventur. Verum, ut alii rcctius sentire videntur,
uaquam a sole duonim signoram intervallo longius inLeiligentia>, qui et spiritus dicuntur, coelis divinitus
discedit, tum antecedens, tum subsequens. Hinc assistentes, eos circumagunt. Platonici Deum opinati
Mercurii stella iunoe pro.xima. Ma ETtAgwv appellatur sunt toti mundo permistum, omnibusque ejus parti-
a Graicis, qua3 anno fere vertente signiferum lustrat bus insitum, tantam molem circumagere, quorum
orbem, neque a solelongius unquam unius signi in- opinionem secutus poeta, cecinit
tervallo discedit, tum antevertens, tum insequens.
De his septem planetis eleganter Lucanus in ix Pliar-
salise :
Sideribus, qua3 sula fugam moderantur Olympi,
Occiirruntque polo, diversa potentia prima
Mundi lege data est, sol tempora dividit aani,
Mutat uocte diem.radiisquepolentibus astra
Ire vetat, cursusque vagos statione moratur.
Lnna suis vicibus Tethyn terrenaque miscet.
Frigida Saturno glacies, etzoun nivalis
Cessit habet ventos incertaque fulmina Mavors :
Sub Jove temperies et nunquam turbidus aer.
Ad fecunda Venus cunctarum semiua rerum
Possidet, immensa) Cylleuius arbiter undfe est.
Per varios orbes] Vanos circos accipe. Saturnus
enim, Jupiter, Mars et Venus ternos orbes habent
cum jepicyclo, per quos ex astronomorum doctrina
varie moventur; Mercurius autem orbes quinque et
epicyclum. Est autem epicyclus circulus parvus per
cujus circumferentiam defertur corpusplanetce.Orbis
vero nomen est ambiguum, teste Macrobio. Modo
enim circulum significat. Cicero : Erat autem his
splendidissimo candore inter flammas elucens circu-
lus, quem vos (ut a Graiis aocepistis) orbem lacteum
nuncupatis. Modo sphaeram. Idem : Novem tibi orhi-
bus, vel potius globis connesa sunt omnia. Accipitur
et nonnunquam orbis pro regressu et conversione
ab eodem loco, in eumdem postemensum ambitum.
Idem : Qua3 rotundfe et globosae divinis animat»
mentibus, circulos suos orbesque conficiunt celeritate
mirabili. Virgilius :
Redit agricolis iabor actus in orbem.
Nonnunquam pro mensa ligurte orbicularis. Juve-
nalis :
Latos nisi sustinet orbes,
Grande ebur.
Quin etiam causas] Ordo est : Quin etiam solitus
rimari causas, atque reddere varias causas naturce
latentis.
Unde] Hoc est, quibus de causis.
Sonora flamina] Jd est, sonori ventorum ilatus.
Sollicitent] Inquietent, esagitent, commoveant.
jJSquora] /Equales et planas ante ventorum flatus
superticies.
Ponti] Maris. Ventus, aer est commotus et agita-
tus, sicut flabello brevi potest approbari. Nec aliud
ventus inlelligitur quam fluctus aeris, qui (ut Clemens
ait) ex quibusdam montibus excelsis velut
compressus et coangustatus ordinatione Dei cogitur,
et exprimitur in ventos ad exercitandos fluctus,
aestusque temperandos. Pro diversis antem partibus
cceli, nomina diversa sortitur.
Quis spiritus volvat] Id est circumagat.
Orbem\ .Mundum, id cst ccelum.
Stabilem] Perpetuo tenore, et certissima optimi
ordinis observatione constantem. Orbes coelestes (ut
D
Principio ccelum, ac terras, camposque liquentes
Luceutetnque globum luncB, Titaniaque astra
Spiritus inlus alit, tolosque infusa per artus
Mens agitat molem, et magno se corpore miscet.
Et Manliusin primo Astronomicon :
Hoc opus immeusi coastructum corpore mundi,
Membraque naturfe diversa condita forma
Aeris, atque ignis, terrae, pelagique jacentis;
VisauimiE divinaregit, sacroque meatu
Conspirat Deus, tacita ratione gubernat,
Et multa in cuuctas dispeusat fcedera partes,
Altera, ut alterius ires, faciatque feratque,
Summaque per varias maneat cognata tiguras.
Vel cur sidus surgat ab ortu rulilo, casurum in undas
Hesperias] Sensus : Boetius, solitus scrutari et red-
dere causas naturales, quare stella? ^oriantur in
oriente, et in occidente occidant, juxtaque vulgi opinionem
occiduo immergantur Oceano. Hujus autem
reicausaest motuscircularisprimi cceli mobilis, om-
nes stellas tam erraticas quam fixas secum corripiens
ab ortu in occasum, et rursus ab occasu m ortum.
In undas Hesperias] In Oceanum occidentalem.
Ab Hespero enim hesperius occidentalis dicitur, et
Hesperia ultima iHispauia in line ,occidentis, cum
Hesperia simpliciter accipiatur pro Italia.
Quis temperet placidas hoi-as vcris] Id
temporis.
Vt] Subintellige id.
Ornet roseis] Purpureis floribus terram.
Deus] Profecto id efticit solis ministerio,
ad superiora conscenderit, ver temperat :
ad summum coeli venerit, aestivos accendit calores :
descendens rursus autumno, temperiem reddit. Ubi
vero ad inferiorem redit circulum, ex glaciali com-
page cceli rigorem nobis hiberni frigoris derelinquit.
Pteno] Variis frugibus abundanti.
Gravidis] Vineo liquore distentis.
Rimari] Inquirere, scrutari.
Effeto] Debilitato, viribus destituto.
Lumine] Intellectu.
Presstis colla] Habens collum depressum.
Gravibus catenis] Rerum terrenarum cupiditatibus.
Declivem] Pronum, humi inclinatum.
Pondc7'e] Terrestri soUicitudine.
Stolidam] Stolidos facientem. Sic et satyrographus
exclamat
:
curvae iu terras animse
IN PROSAM II.
:
t coelestium inanes.
est verni
qui dum
Ubi autem
Hac prosa Boetius refert quidnam Philosopliia, la-
mentabili carmine Qnito, circa eum tentaverit, utque
primum mollisermone languentem fuerit allocuta :
deinde contracta in rugam veste, oculos ejus lacrymis
undautes desiccarit.
Luminibus] Oculis.
Atqui] Sed, dictio est Boetio usitata.