Euskal nazionalismoa eta hezkuntza (1895-1923) - Euskara

Hezkuntza-sistema nazionalen sorrera 97
digute honen froga garbia"' ; zentzu horretan, Moyano legeak aurreneko urteetako testu
liburuen inguruko politika sistematizatuko du, eta 1868ko iraultzak nolabaiteko etena
ekarriko badu ere, "Restauración" delakoak bere egingo ditu 1857ko legearen erizpide
nagusiak, indarrean iraungo dutenak mende erdi bat baino gehiago .
Historiaren irakaskuntzari dagokionez, garbi asko antzeman daiteke horren
helburua hiritarrak -hiritar espainarrak, alegia- egitea dela . Lehen genion legez,
hizkuntzaren inguruko uniformizazioak zein sistema metrikoaren irakaskuntzak eraikitzen
ari den Estatu berriaren beharrari erantzuten badiote, "historia patria" delakoaren
irakaskuntzak ere testuinguru honetan jokatzen du : "la contrucción de la uniformidad del
naciente ámbito nacional, como base de actuación de la clase social burguesa a nivel
estatal' 2 2 5 . Peset, Garroa eta Pérez Garzón-ek226 Moyano legearen aurretik eta geroztik
erabilitako eta gehien berargitaratuak izandako testu liburu batzuen analisia eskaintzen
digute, nazioaren irudiaren transmisio ideologikoan historia "patria"-ren irakaskuntzari
buruzko azterketa plazaratzen dutelarik . Adibidez, Caballero de Rodas-en Compendio
dialogado de la Historia de España desde los tiempos primitivos hasta nuestros días
testu liburuan historia espainiarraren hainbat topiko jasotzen da, burgesiak penintsulako
prozesu historikoaren inguruan sortzen ari zen ideologia nazionalista eta bateratzailea
proiektatzen dituelarik . Ez dira gutxi zeharo ahistorikoak diren interpretazioak
(abertzaletasuna edo independentzia nazionalaren zaletasuna, hauek betidanik egondako
balioak bailiran) edo indartzen diren mitoak ("Reyes Católicos" direlakoen garaiaz
geroztikako batasun nazionalaren topikoak) .
Baina ez da hau historiako testu liburuetara mugatzen den zerbait ; irakurketa
lantzeko liburuen artean (hauek ere gobernuaren oneritzia jaso behar izango dute)
historiak ere bere lekua izango zuen, testu hauen ezaugarririk nabarmenetariko bat
helburutzat hartzen duten formazio zibiko-politikoa delarik . Aipatu autoreek dioten
bezala, "con estos textos se educaba a los niños del siglo XIX español y se foijaba la
mentalidad del ciudadano de la patria burguesa" 227 . Irakurketa orokorra egiteko asmotan
edo, esango genuke : espainiako historiak nortasun espezifikoaz jazten du nazio espainiarra
eta, beraz, identitate erreferentzia eskaintzen die hiritar espainiarrei, talde edota
224 Ez ahaztu ere, aurreneko gaiarekin lotuz, hizkuntz arrazoiengatik ezarrit testu liburuen
kontrola . Escolanok dioen bezala testu liburuak, besteak beste, gramatika edota sistema metrikoaren
irakaskuntza bideratzen du, "coleat ctividad nacional" delakoaren normalizazioaren bi funtsezko oinarri
(ESCOLANO, A. : Op . cit . ; 80) .
27j PESET, J .L . ; GARMA, S . ; PEREZ GARZON, J.S . : Op . cit . ; 23 .
226 Ibidem . ; 29-37 .
227 Ibidem, 37 .